ခီ​ဆူ​ ​တၢ်​ဂ့ၢ်​မိၢ်​ပှၢ်

ခီပတာ်ဆူ တၢ်အိၣ်လၢအပူၤ

အလဲယၢးစ် ဟါထၢၤ ဒီး​ဧ့ၤဘြံၤ​လံာ်စီဆှံ​လၢ အ​ထုးထီၣ်​ဝဲ​တဖၣ်

အလဲယၢးစ် ဟါထၢၤ ဒီး​ဧ့ၤဘြံၤ​လံာ်စီဆှံ​လၢ အ​ထုးထီၣ်​ဝဲ​တဖၣ်

မ့ၢ်​န​ဖး​ဧ့ၤဘြံၤ​ကျိာ်​ဘၣ်​ဧါ. ပှၤ​အါတက့ၢ်န့ၣ် ဖး​ဝဲ​တဘၣ်​ဘၣ်. ဘၣ်​သ့ၣ်​သ့ၣ် န​တထံၣ်​ဘၣ်​လံာ်စီဆှံ​လၢ ဧ့ၤဘြံၤ​အကျိာ်​နီတဘျီ​ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် ဒ်သိး​န​က​ပာ်လုၢ်​ပာ်ပှ့ၤ လံာ်စီဆှံ​အဂီၢ် ပ​က​မၤလိ​အါထီၣ် အလဲယၢးစ် ဟါထၢၤ​အဂ့ၢ်​ဒီး ဧ့ၤဘြံၤ​လံာ်စီဆှံ​ခံဘ့ၣ်​လၢ အဝဲ​ထုးထီၣ်​ဝဲ​န့ၣ်​လီၤ.

အလဲယၢးစ် ဟါထၢၤ အိၣ်ဖျဲၣ်​ထီၣ်ဝဲ​ဖဲ ၁၅၅၃ နံၣ်​လၢ​ဝ့ၢ်ဖိ ကိ​ရ​လဲၤ​စ်, လၢ​အ​အိၣ်ဝဲ​လၢ ကီၢ်ကၠၢမနံၣ်​အ​ပူၤ​လီၤ. ဟါထၢၤ​မၤလိ ပှၤ​မုၢ်ထီၣ်ဖိ​တဖၣ်​အကျိာ်​လၢ လူသရဲၤ​အ​ဖၠၣ်စိမိၤ​လၢ ဝ့ၢ်​ကၠဲ​နၤ​လီၤ. ဖဲ​အသး​နံၣ်​ပှဲၤထီၣ် ၂၄ နံၣ်​အခါ ဟါထၢၤ​ကဲထီၣ်​ဝဲ​ဖၠၣ်စိမိၤ​သရၣ်​လၢ အ​သိၣ်လိ​ဧ့ၤဘြံၤ​ကျိာ် လၢ​ဝ့ၢ်​လဲးဖ်စံၤ​လီၤ. လၢခံ​န့ၣ် အဝဲ​ဒုးအိၣ်​ထီၣ်​ကၠိ​တဖျၢၣ်​လၢ ဝ့ၢ်​နိရၢၤဘၢၤ​အ​ပူၤ​လီၤ. ဖဲ​န့ၣ်​န့ၣ် ပှၤ​ကၠိဖိ​တဖၣ် မၤလိ​သ့​အသး​လၢ ဧ့ၤဘြံၤ​ကျိာ်, ကြံး​ကျိာ်, လဲးတ့ၣ်ကျိာ် ဒီး​ကၠၢမနံၣ်​ကျိာ်​လၢ လွံၢ်​နံၣ်​အတီၢ်ပူၤ​သ့ဝဲ​လီၤ. ဖဲ​န့ၣ်​အဆၢ​ကတီၢ် မ့မ့ၢ်​လၢ​ကၠိ​ဒီး ဖၠၣ်စိမိၤ​အဂၤ​တဖၣ်​န့ၣ် ပှၤ​မၤဝဲ​ဒ်​န့ၣ်​တ​သ့​ဘၣ်.

“လံာ်စီဆှံ​တဘ့ၣ်​အံၤ​ဃံလၤ​ဝဲ​ဒိၣ်မး”

ဟါထၢၤ​အ​လံာ်စီဆှံ​လၢ ဧ့ၤဘြံၤ​ကျိာ်​လၢ ၁၅၈၇ နံၣ်

ဖဲ ၁၅၈၇ နံၣ်​န့ၣ် ဟါထၢၤ ထုး​ထီၣ်ဝဲ​လံာ်စီဆှံ “တၢ်​အၢၣ်လီၤ​အီလီၤ​အလီၢ်လံၤ​တ​ကတြူၢ်” လၢ​ဧ့ၤဘြံၤ​ကျိာ်​လီၤ. လံာ်​တဘ့ၣ်​အံၤ ပှၤ​ကိး​အီၤ​လၢ Derekh ha-Kodesh လီၤ. မံၤ​အံၤ​ဘၣ်​တၢ်ဟံးန့ၢ်​အီၤ​လၢ ယၡါယၤ ၃၅:၈ ဒီး​အခီပညီ​မ့ၢ်ဝဲ “ကျဲ​စီဆှံ” လီၤ. ခီဖျိ​လၢ လံာ်​အံၤ အိၣ်ဒီး​လံာ်မဲာ်ဖျၢၣ်​တဖၣ်​လၢ​အ​ဃံလၤ​အဃိ ပှၤ​တဂၤ​တဲဝဲ​လၢ “ကယဲၢ်​တၢ်​လၢ​အ​ဘၣ်ဃး​ဒီး လံာ်စီဆှံ​တဘ့ၣ်​အံၤ ဃံလၤ​ဝဲ​ဒိၣ်မး​လီၤ.” တကးဒံးဘၣ် ဒ်သိး​ပှၤ​ကၠိဖိ​တဖၣ် မၤလိ​ဧ့ၤဘြံၤ​ကျိာ်​က​သ့​အဂီၢ် လံာ်စီဆှံ​တဘ့ၣ်​အံၤ ကဲဘျုး​ဒိၣ်မး​လီၤ.

ဘၣ်​မနုၤ​အဃိ ဟါထၢၤ​အ​လံာ်စီဆှံ​တဘ့ၣ်​အံၤ ကဲထီၣ်​တၢ်မၤစၢၤ​လဲၣ်. အဒိ ပှၤလၢ​အ​ဖး​လံာ်စီဆှံ​လၢ ဧ့ၤဘြံၤ​အကျိာ်​န့ၣ် တၢ်ကီ​တၢ်ခဲ​အိၣ်ဝဲ​ခံ​မံၤ​လီၤ. တၢ​တမံၤ​န့ၣ် ဧ့ၤဘြံၤ​အ​လံာ်မဲာ်ဖျၢၣ်​န့ၣ် လီၤဆီ​ဒိၣ်မး​လီၤ. ခံ​မံၤ​တမံၤ​န့ၣ် လၢ​ဧ့ၤဘြံၤ​အကျိာ် ပှၤ​ကွဲး​အါထီၣ် တၢ်ကတိၤ​အ​ဖျၢၣ်​လၢ တၢ်ကတိၤ​အဂံၢ်​ခိၣ်သ့ၣ်​အမဲာ်​ညါ မ့တမ့ၢ် အလီၢ်​ခံ​အဃိ တၢ်ကတိၤ​အဂံၢ်​ခိၣ်သ့ၣ် မ့ၢ်​အ​အိၣ်​ဒ်လဲၣ်​ဒ်လဲၣ်​န့ၣ် ပှၤ​တယာ်​အီၤ​ကီဝဲ​လီၤ. အဒိ ဧ့ၤဘြံၤ​အ​တၢ်ကတိၤ​လၢ​အမ့ၢ် נפשׁ (ဘၣ်​တၢ်ဖး​သီၣ်​အီၤ​လၢ ne’phesh) န့ၣ်​အခီပညီ​မ့ၢ်ဝဲ “သး” လီၤ. ဖဲ ယဃ့းစက့လး ၁၈:၄ န့ၣ် လၢ​တၢ်ကတိၤ​တဖျၢၣ်​အံၤ​အမဲာ်​ညါ အိၣ်ဝဲ​ဒီး ה (ha) အဃိ ကဲထီၣ်​က့ၤ הנפשׁ (han ne’phesh) လီၤ. ပှၤလၢ​အ​တ​သ့ ဧ့ၤဘြံၤ​အကျိာ်​ဂ့ၤဂ့ၤ​န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်​ဆိကမိၣ်​ဝဲ​လၢ တၢ်ကတိၤ​ခံဖျၢၣ်​အံၤ လီၤဆီ​လိာ်အသး​ဒိၣ်မး​လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်​အဃိ ဟါထၢၤ​အ​လံာ်စီဆှံ​အံၤ ကဲထီၣ်​တၢ်မၤစၢၤ​လၢ အဝဲသ့ၣ်​အဂီၢ်​လီၤ.

ဒ်သိး​ဟါထၢၤ​က​မၤစၢၤဝဲ အ​ပှၤ​ကၠိဖိ​တဖၣ်​အဂီၢ် အဝဲ​ကွဲးဝဲ​လံာ်မဲာ်ဖျၢၣ်​တနီၤ​န့ၣ် အိၣ်ဒီး​အလွဲၢ် ဒီး​အဂၤ​တနီၤ​န့ၣ်​အလွဲၢ်​တအိၣ်​ဘၣ်. တၢ်ကတိၤ​အဂံၢ်​ခိၣ်သ့ၣ်​န့ၣ် အိၣ်​ဒိး​အလွဲၢ် မ့မ့ၢ်​လံာ်မဲာ်ဖျၢၣ်​လၢ တၢ်ကတိၤ​အဂံၢ်​ခိၣ်သ့ၣ်​အမဲာ်​ညါ မ့တမ့ၢ် လၢ​အလီၢ်​ခံ​န့ၣ် အလွဲၢ်​တအိၣ်​ဘၣ်. ခီဖျိ​လၢ ဟါထၢၤ​မၤဝဲ​ဒ်အံၤ​အဃိ ပှၤ​ကၠိဖိ​သ့ၣ်​တဖၣ် သ့ၣ်ညါ​ဝဲ​တၢ်ကတိၤ​အဂံၢ်​ခိၣ်သ့ၣ် ဒီး​နၢ်ပၢၢ်​အါထီၣ်​ဝဲ​ဧ့ၤဘြံၤ​အကျိာ်​လီၤ. The New World Translation of the Holy Scriptures—With References န့ၣ် ကွဲးလီၤ​ဝဲ​တၢ်ဂ့ၢ်​အဘျဲၣ်​တဖၣ် ဒ်အံၤ​စ့ၢ်ကီး​လီၤ. * ဖဲ​န့ၣ်​န​က​ထံၣ်ဘၣ်​လၢ တၢ်ကတိၤ​အဂံၢ်​ခိၣ်သ့ၣ်​န့ၣ် ပှၤ​မၤ​သူ​အီၤ မ့မ့ၢ်​လံာ်မဲာ်ဖျၢၣ်​လၢ​အမဲာ်​ညါ ဒီး​အလီၢ်​ခံ​န့ၣ် တၢ်​တ​မၤ​သူ​အီၤ​ဘၣ်. တၢ်ဂီၤ​လၢ​ထး​အံၤ ပာ်ဖျါ​ထီၣ်ဝဲ ယဃ့းစက့လး ၁၈:၄ လၢ​ဟါထၢၤ ဧ့ၤဘြံၤ​အ​လံာ်စီဆှံ​ပူၤ​ဒီး တၢ်ဂ့ၢ်​အဘျဲၣ်​လၢ Reference Bible အ​ပူၤ​စ့ၢ်ကီး​လီၤ.

“တၢ်​အၢၣ်လီၤ​အီလီၤ အသီ​တ​ကတြူၢ်” လၢ​ဧ့ၤဘြံၤ​အကျိာ်

ဟါထၢၤ​ထုးထီၣ်​ဝဲ တၢ်​အၢၣ်လီၤ​အီလီၤ​အသီ​တ​ကတြူၢ်​လၢ အ​ပာ်ဖျါ​ထီၣ် လံာ်စီဆှံ​အဆၢ​လၢ​ကျိာ် ၁၂ ကျိာ်​လီၤ. လံာ်စီဆှံ​တဘ့ၣ်​အံၤ ဘၣ်​တၢ်​စဲကျံး​ထုးထီၣ်​အီၤ​လၢ နိရၢၤဘၢၤ​လၢ ၁၅၉၉ နံၣ်​ဒီး​ညီနုၢ်​ပှၤ​ကိး​အီၤ​လၢ နိရၢၤဘၢၤ ဖီ​လံၤ​ကျိး (Nuremberg Polyglot) လီၤ. ဟါထၢၤ​အဲၣ်ဒိးဝဲ​လၢ​ဧ့ၤဘြံၤ​အကျိာ် က​ပၣ်ဃုာ်​လၢ တၢ်​အၢၣ်လီၤ​အီလီၤ​အသီ​တ​ကတြူၢ်​အံၤ အ​ပူၤ​စ့ၢ်ကီး​လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် အဝဲ​တဲဝဲ​လၢ ဒ်သိး​က​မၤန့ၢ်​တၢ်​အၢၣ်လီၤ​အီလီၤ အသီ​တ​ကတြူၢ်​အံၤ​လၢ ဧ့ၤဘြံၤ​ကျိာ်​အဂီၢ် “ပှၤသး​မ့ၢ်​အိၣ်​ဟ့ၣ်လီၤ​စ့​အါအါ” သနာ်က့ ဃုဝဲ​တဘၣ်​ဘၣ်. * လၢတၢ်န့ၣ်​အဃိ အဝဲ​ဆၢတဲာ်​လီၤအသး​လၢ အ​က​ကွဲးကျိာ်ထံ​ဝဲ တၢ်​အၢၣ်လီၤ​အီလီၤ​အသီ​တ​ကတြူၢ် လၢ​အ​နီၢ်ကစၢ်​လီၤ. ဒ်သိး​က​မၤ​ဒ်​န့ၣ်​အဂီၢ် အဝဲ​ပာ်တ့ၢ်​ကွံာ် အ​တၢ်မၤ​အဂၤ​ခဲလၢာ် ဒီး​ကွဲးကျိာ်ထံ​ဝဲ​လၢ တနံၣ်​အတီၢ်ပူၤ​လီၤ.

ဟါထၢၤ ကွဲးကျိာ်ထံ​ဝဲ တၢ်​အၢၣ်လီၤ​အီလီၤ အသီ​တ​ကတြူၢ်​လၢ ဧ့ၤဘြံၤ​ကျိာ်​န့ၣ် အကံၢ်အစီ​ဂ့ၤ​ဝဲ​ထဲလဲၣ်. ဖဲ ၁၈၉၁ နံၣ်​န့ၣ် ဖြး ဒၢၤလ့ၣ်ခၠး လၢ​အမ့ၢ်​ပှၤ​ကွဲး​လံာ်​လၢ အ​ဃု​သ့ၣ်ညါ​ဧ့ၤဘြံၤ​ကျိာ်​န့ၣ် တဲဝဲ​လၢ– ‘ဟါထၢၤ​အ​လံာ်စီဆှံ​န့ၣ် ပာ်ဖျါ​ထီၣ်ဝဲ​လၢ အဝဲ​နၢ်ပၢၢ်​ဧ့ၤဘြံၤ​ကျိာ်​ဂ့ၤဂ့ၤ . . . ဒီး​တဘျီ​ဝံၤ​တဘျီ​န့ၣ် အဝဲ​ဃုထၢ​တၢ်ကတိၤ​လၢ အ​လီၤတံၢ်​လီၤဆဲး​န့ၣ်​လီၤ.’

ကဲဘျုး​တုၤလၢ မုၢ်မဆါ​တနံၤ​အံၤ

ဟါထၢၤ​အ​လံာ်စီဆှံ​န့ၣ် ပှၤ​တ​ပှ့ၤ​ဝဲ​အါအါ​ဘၣ်​အဃိ အဝဲ​တန့ၢ်ဘၣ်​စ့​အါအါ​ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် အ​တၢ်မၤ​န့ၣ် အရ့ဒိၣ်​ဒီး​ကဲဘျုး​ဝဲ​တုၤလၢ မုၢ်မဆါ​တနံၤ​အံၤ​လီၤ. အဒိ အဝဲ​ကွဲးကျိာ်ထံ တၢ်​အၢၣ်လီၤ​အီလီၤ​အသီ​တ​ကတြူၢ်​လၢ ဧ့ၤဘြံၤ​အကျိာ်​န့ၣ် ဝ့လံၤယၢၤ ရီဘၢၤစၢၤ​ဆီတလဲ​က့ၤဝဲ​ဒီး စဲကျံး​ထုးထီၣ်​ဝဲ​လၢ ၁၆၆၁ နံၣ်​န့ၣ်​လီၤ. ဒီး​ရံခၠၢၣ် ခါဒ့ၤ​န့ၣ် မၤဂ့ၤ​ထီၣ်​က့ၤဝဲ​ဒီး စဲကျံး​ထုးထီၣ်​ဝဲ​ဖဲ ၁၇၉၈ နံၣ်​န့ၣ်​လီၤ. ဖဲ​ဟါထၢၤ ကွဲးကျိာ်ထံ​တၢ်​အဆၢ​ကတီၢ် တဘျီတခီၣ်​အဝဲ​မ့ၢ်​ထံၣ်ဘၣ်​ဝဲ မံၤလၤ​သၣ်ကပီၤ​လၢ Kyʹri·os (ကစၢ်) ဒီး The·osʹ (ယွၤ) လၢ​ကြံး​ကျိာ်​န့ၣ်​အဝဲ​ကွဲးကျိာ်ထံ​က့ၤဝဲ​လၢ “ယဟိဝၤ” (יהוה, JHVH) လီၤဆီ​ဒၣ်တၢ် ဖဲ​ပှၤ​ယၢၤထီၣ်​လံာ်စီဆှံ​အဆၢ​လၢ တၢ်​အၢၣ်လီၤ​အီလီၤ​အလီၢ်လံၤ​တ​ကတြူၢ် မ့တမ့ၢ် ဖဲ​အဝဲ​ဆိကမိၣ်​လၢ​လံာ်စီဆှံ​အဆၢ​န့ၣ် တဲ​ဘၣ်ဃး​ဒီး ယဟိဝၤ​ယွၤ​န့ၣ်​လီၤ. ပှၤ​အါဂၤ​လၢ​အ​ကွဲးကျိာ်ထံ တၢ်​အၢၣ်လီၤ​အီလီၤ​အသီ တ​ကတြူၢ်​န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်​တ​သူ ကစၢ်​ယွၤ​အ​မံၤ​ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် ဟါထၢၤ​အ​လံာ်စီဆှံ​န့ၣ် သူဝဲ​ယွၤ​အ​မံၤ​အဃိ ကဲထီၣ်​တၢ်အုၣ်​အသး​လၢ ကစၢ်​ယွၤ​အ​မံၤ​က​ဘၣ်​အိၣ်​လၢ တၢ်​အၢၣ်လီၤ​အီလီၤ​အသီ တ​ကတြူၢ်​အ​ပူၤ​စ့ၢ်ကီး​လီၤ.

လၢခံ​န့ၣ် ဖဲ​န​ထံၣ်ဘၣ်​ကစၢ်​ယွၤ​အ​မံၤ ယဟိဝၤ​လၢ​တၢ်​အၢၣ်လီၤ​အီလီၤ​အသီ တ​ကတြူၢ်​အ​ပူၤ မ့တမ့ၢ် ကွၢ်​တၢ်ဂ့ၢ်​အဘျဲၣ်​လၢ Reference Bible အ​ပူၤ​န့ၣ် န​က​သ့ၣ်နီၣ်​ထီၣ်ဘၣ် အလဲယၢးစ် ဟါထၢၤ ဒီး​အ​လံာ်စီဆှံ လၢ​အ​ထုးထီၣ်​ဝဲ​တဖၣ်​န့ၣ်​လီၤ.

^ လံာ်အဆၢ. 7 ကွၢ်​တၢ်ဂ့ၢ်​အဘျဲၣ် ခံခါ​တခါ​လၢ ယဃ့းစက့လး ၁၈:၄ ဒီး Appendix 3B လၢ Reference Bible အ​ပူၤ​တက့ၢ်.

^ လံာ်အဆၢ. 9 လၢ​အ​ပူၤကွံာ်​န့ၣ် ဖျါ​လၢ​ပှၤ​တနီၤ​ကွဲးကျိာ်ထံ​ဝဲ တၢ်​အၢၣ်လီၤ​အီလီၤ အသီ​တ​ကတြူၢ် လၢ​ဧ့ၤဘြံၤ​အကျိာ်​န့ၣ်​လီၤ. အဒိ စဲမၢၤ အဲခၠူးမါနၢၤ ကွဲးကျိာ်ထံ​ဝဲ​လၢ​အ​နံၣ် ၁၃၆၀ ဃၣ်ဃၣ်​န့ၣ်​လီၤ. ဒီး​အၤစ်ဝီ စရဲၤခဲဖြၢၤ လၢ​အမ့ၢ်​ကၠၢမနံၣ် အ​ပှၤ​ကွဲး​လံာ်​တဂၤ ကွဲးကျိာ်ထံ​ဝဲ​လၢ ၁၅၆၅ နံၣ်​ဃၣ်ဃၣ်​န့ၣ်​လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် လံာ်စီဆှံ​တဖၣ်​အံၤ ပှၤ​တ​စဲကျံး​ထုးထီၣ်​ဝဲ​ဒီး ခဲအံၤ​တအိၣ်​လၢၤဘၣ်.