Ikelakele Ebaibol i dhesẹ nọ a rọ Uvie Ọghẹnẹ mu evaọ ukpe 1914. Eruẹaruẹ nọ e rrọ obe Daniẹl uzou avọ 4 i dhesẹ onana.

 Oware nọ eruẹaruẹ na e ta kpahe. Ọghẹnẹ o ru Nebukadneza ovie na wezẹ ewezẹ nọ ọ jọ ruẹ ure ulogbo jọ nọ a ko fihọ otọ, yọ ewezẹ riẹ na eruẹaruẹ. A ru ehri ure na re ọ gbẹ wariẹ ta ze he bẹsenọ “eke ihrẹ” e rẹ vrẹ no, kẹsena ure na ọ vẹ te wariẹ ta ze.​—Daniẹl 4:1, 10-​16.

 Orugba ọsosuọ eruẹaruẹ na. Ure ulogbo na u dikihẹ kẹ Nebukadneza ovie na omariẹ. (Daniẹl 4:20-​22) O jọ wọhọ esẹno a ‘koi fihọ otọ’ evaọ okenọ ọ rọ mọ oruẹ nọ o gbe ro su evaọ ikpe ihrẹ hẹ na. (Daniẹl 4:25) Nọ Ọghẹnẹ o ru oruẹ Nebukadneza kpo no, ọ tẹ wariẹ muhọ esu, yọ ọ ta eme nọ i dhesẹ nọ o vuhumu nọ Ọghẹnẹ o wo udu-esuo nọ o mai kpehru.​—Daniẹl 4:34-36.

 Oware nọ u dhesẹ nọ eruẹaruẹ na i wo orugba ologbo. Ẹjiroro eruẹaruẹ na họ re ahwo “a ruẹse riẹ nọ Ọnọ Ọ Mai Kpehru na họ Osu uvie ahwo-akpọ, gbe nọ ọ rẹ rehọ iẹe kẹ ohwo kpobi nọ u je rie, yọ ọ rẹ rehọ ohwo nọ ọ mae kawo dede evaọ usu ahwo-akpọ mu re o su ei.” (Daniẹl 4:17) Kọ Nebukadneza nọ o wo omorrro na Ọghẹnẹ ọ gwọlọ kẹ oghẹrẹ isuẹsu itieye na? Ijo, keme Ọghẹnẹ ọ jọ ewezẹ eruẹaruẹ ọfa jọ dhesẹ kẹe vẹre no inọ orọnikọ ọyomariẹ hayo osu ohwo-akpọ ọfa o ti su isuẹsu nana ha. Ukpoye, Ọghẹnẹ omariẹ “ọ te rehọ uvie jọ mu, onọ a te raha vievie he.”​—Daniẹl 2:31-44.

 Anwẹdẹ vẹre, Ọghẹnẹ ọ rehọ uvie jọ mu re u dikihẹ kẹ isuẹsu riẹ evaọ otọakpọ, koyehọ, orẹwho Izrẹl oke anwae. Rekọ Ọghẹnẹ ọ kuvẹ re a raha uvie yena fikinọ isu riẹ a ghẹmeeyo kẹe. O make jọ ere na, ọ ruẹaro nọ ọ te rehọ isuẹsu kẹ “ọnọ o wo udu na.” (Izikiẹl 21:25-27) Ebaibol na o dhesẹ nọ Jesu Kristi họ ọnọ o wo udu nọ o re ro mi uvie ebẹdẹ bẹdẹ nana. (Luk 1:30-33) Nwane wọhọ epanọ a ruẹaruẹ kpahe Jesu, o “wo omaurokpotọ,” ọ wọhọ Nebukadneza ha.​—Matiu 11:29.

 Eme ure nọ a fodẹ evaọ Daniẹl uzou avọ 4 na u dikihẹ kẹ? Evaọ Ebaibol na, a rẹ rehọ ire dhesẹ isuẹsu ẹsejọ. (Izikiẹl 17:22-​24; 31:2-5) Evaọ orugba ologbo Daniẹl uzou avọ 4 na, okpure na u dikihẹ kẹ isuẹsu Ọghẹnẹ.

 Eme họ otofa eko nọ a ko ure na fihọ otọ na? Nwane wọhọ epanọ eko nọ a ko ure na fihọ otọ na u dikihẹ kẹ isuẹsu Nebukadneza nọ i serihọ omoke jọ na, ere ọvona u dikihẹ kẹ isuẹsu Ọghẹnẹ nọ u serihọ evaọ otọakpọ re. Onana o via evaọ okenọ Nebukadneza ọ rọ raha Jerusalẹm, oria nọ ivie Izrẹl a jọ keria “agbara-uvie Jihova” wọhọ ahwo nọ a dikihẹ kẹ Ọghẹnẹ omariẹ.​—1 Iruẹru-Ivie 29:23.

 Eme “eke ihrẹ” na i dikihẹ kẹ? “Eke ihrẹ” na i dikihẹ kẹ etoke nọ Ọghẹnẹ ọ rọ kuvẹ kẹ erẹwho na re a su otọakpọ na ababọ uvie ofa jọ nọ o ro mu nọ o rẹ whaha isuẹsu na. “Eke ihrẹ” na i muhọ evaọ Akpe 607 B.C.E., okenọ ahwo Babilọn a rọ raha Jerusalẹm wọhọ epanọ ikelakele Ebaibol na i dhesẹ. a​—2 Ivie 25:1, 8-10.

 Ẹvẹ “eke ihrẹ” na i theri te? E sae jọ ikpe ihrẹ gheghe he wọhọ epanọ o jọ kẹ Nebukadneza na. Jesu o ru omai riẹ epanọ oke na u theri te nọ ọ ta nọ “erẹwho na i ti thihi Jerusalẹm [nọ ọ dikihẹ kẹ isuẹsu Ọghẹnẹ] nyaotọ bẹsenọ oke nọ a fihọ kẹ erẹwho na o rẹ gba no.” (Luk 21:24) “Oke nọ a fihọ kẹ erẹwho na,” koyehọ etoke nọ Ọghẹnẹ ọ rọ kuvẹ re ‘erẹwho na i thihi isuẹsu riẹ nyaotọ’ na họ “eke ihrẹ” nọ a fodẹ evaọ Daniẹl uzou avọ 4 na. Onana u dhesẹ nọ “eke ihrẹ” na e gbẹ jariẹ makọ evaọ okenọ Jesu ọ jọ otọakpọ.

 Ebaibol na o dhesẹ oghẹrẹ nọ ma rẹ rọ riẹ epanọ “eke ihrẹ” eruẹaruẹ na i theri te. O ta nọ “eke” esa gbe ubro i theri te ede 1,260, fikiere “eke ihrẹ” yọ akuava inọmba yena hayo edẹ 2,520. (Eviavia 12:6, 14) Nọ ma tẹ rehọ “ẹdẹ ọvo rọkẹ ẹgbukpe” ro kele iei wọhọ epanọ a re ro kele oke evaọ eruẹaruẹ, edẹ 2,520 na i dikihẹ kẹ ikpe 2,520. Fikiere, “eke ihrẹ” na i re kuhọ evaọ Akpe 1914.​—Ikelakele 14:34; Izikiẹl 4:6.