Re eware e sae riẹ nya ziezi evaọ ugboma mai na, u wo eware jọ nọ e rẹ jọ azẹ na nọ i re no emu nọ ma re ze. O gwọlọ nọ eware nana i re bu hrọ họ yọ e rẹ kawo hrọ họ. Oriruo eware nana nọ e rẹ jọ azẹ na họ ekalsiọmo (calcium). Oghẹrẹ nọ eware nana nọ e rrọ azẹ na i bu te u re nwene no ẹdẹ te ẹdẹ fiki oghẹrẹ emu nọ ma re. Kọ ẹvẹ ugboma na o sai ro ru re utho nọ oma na o gwọlọ o jọ azẹ na?

 Nọ eware e tẹ be riẹ nya evaọ ugboma na, oma na ọvo u re ru eghẹrẹ ame jọ nọ a re se ihomonu (hormones), sẹro rai fihọ oria jọ hayo siobọno ai fihọ azẹ na nọ o tẹ gwọlọ ere. Ihomonu na i re ru re abọ sa-sa oma na i ru iruo ziezi. Makọ ihomonu nọ ọ rrọ kakao dede o wo iruo ilogbo nọ o bi ru evaọ oma na. Obe na Encyclopedia Britannica o ta nọ oghẹrẹ nọ oma na u re ro siobọno ihomonu fihọ azẹ na “o rẹ jọ whọhọwhọhọ họ; o rẹ jọ umuo nọ oma na o gwọlọ evaọ oke nọ o rọ gwọlọ iẹe.”

 Wọhọ oriruo, nọ ekalsiọmo nọ e rrọ azẹ na e tẹ dina bu hrọ hayo kawo hrọ, ibi jọ nọ e rrọ uriohọ na e rẹ riẹ. A re se ibi nana parathyroid glands. Ene rai eye e rrọ uriohọ na yọ ọvuọvo ọ rro te oware wọhọ ubi eraese.

 Nọ ibi nana e tẹ nwane riẹ nọ ekalsiọmo nọ e rrọ azẹ na e kawo vi epanọ u fo nọ o rẹ jọ, i ve siobọno ihomonu jọ vẹrẹ vẹrẹ, ẹsejọ evaọ emaharo ibro yọ i siobọnoi no. Ihomonu nana o ve ru nọ igbenwa na i re ro siobọno ekalsiọmo nọ e rrọ e rai fihọ azẹ na. Ihomonu nana o ve je ru nọ ibieku na i gbe ro si ekalsiọmo ọvuọvo no azẹ na ha. Yọ ohwo na ọ tẹ re emu, ihomonu nana o re je ru nọ ivu esese nọ e rrọ eva na i re ro si ekalsiọmo buobu no emu na fihọ azẹ na.

 Rekọ nọ ekalsiọmo nọ e rrọ azẹ na i te bu hrọ, ubi ọfa jọ nọ a re se thyroid u ve siobọno ihomonu ọfa jọ fihọ oma na. Ihomonu nana u re ru nọ igbenwa na e rẹ rọ rehọ ekalsiọmo no azẹ na re e rawo ae. Ihomonu nana u re je ru nọ ibieku na i re ro si ekalsiọmo no azẹ na vi epaọ ọsosuọ.

 Ihomonu ivẹ ọvo ma ta kpahe no na, yọ ihomonu nọ e rrọ ugboma ohwo-akpọ i bu vi udhusoi nọ i re ru oghoghẹrẹ eware re ugboma na o sai ru iruo ziezi.

 Ẹvẹ who roro? Kọ oghẹrẹ nọ ihomonu i re ro fiobọhọ re eware e riẹ nya evaọ ugboma na u mu romavia? Manikọ ẹma a ma riẹ?