Ti Siensia ken ti Salaysay ti Genesis
Adu ti mangibagbaga a ti siensia kontraenna ti salaysay ti Biblia maipapan iti panamarsua. Ngem, saan a ti siensia ken ti Biblia ti talaga nga agsupadi no di ket ti siensia ken ti opinion dagiti Christian Fundamentalists. Kuna ti dadduma a sigun kano iti Biblia, ti amin a parsua ket napaadda iti las-ud ti literal nga innem nga aldaw laeng agarup 10,000 a tawenen ti napalabas.
Nupay kasta, saan a suportaran ti Biblia ti kasta a kapanunotan ta no suportaranna dayta, mapagduaduaan koman ti Biblia gapu kadagiti nagadu a takuat ti siensia iti nasuroken a 100 a tawen. Ti naannad a panangadal iti teksto ti Biblia ipakitana a saan a kontraen ti Biblia dagiti kinapudno a napaneknekan ti siensia. Gapu iti dayta, saan nga umanamong dagiti Saksi ni Jehova iti kapanunotan dagiti Christian Fundamentalist ken ti adu a creationist. Ipakita dagiti sumaganad no ania a talaga ti isursuro ti Biblia.
Saan nga isursuro ti Genesis a ti daga ken ti uniberso ket naparsua iti literal nga innem nga aldaw sumagmamano a ribu a tawen laeng ti napalabas
Kaano ‘ti Punganay’?
Mangrugi ti salaysay ti Genesis babaen ti simple ngem nabagas a sasao: “Idi punganay, ti Dios pinarsuana ti langlangit ken ti daga.” (Genesis 1:1) Umanamong dagiti eskolar iti Biblia a daytoy a bersikulo deskribirenna ti maysa nga aramid a naiduma kadagiti aldaw ti panamarsua a naisalaysay manipud bersikulo 3 ken agpatpatuloy. Nakapatpateg ti kaipapanan daytoy. Sigun iti panglukat a sasao ti Biblia, ti uniberso, agraman ti planetatayo a Daga ket nabayagen nga adda sakbay pay a nangrugi dagiti aldaw ti panamarsua.
Pattapattaen dagiti geologo nga uppat a bilion a tawenen ti kaadda ti daga, ken sigun kadagiti astronomo, mabalin a 15 bilion a tawenen ti kaadda ti uniberso. Maikontra kadi iti Genesis 1:1 dagitoy a natakuatan wenno dagiti posible a pannakabalbaliw ti kalkulasion iti masanguanan? Saan. Awan ti nadakamat iti Biblia nga aktual a tawen “dagiti langlangit ken ti daga.” Saan nga agkontra ti siensia ken ti Biblia.
Kasano Kapaut Dagiti Aldaw ti Panamarsua?
Kasano met ti kapaut dagiti aldaw ti panamarsua? Literal kadi a 24 nga oras ti kapautda? Ibagbaga ti dadduma a gapu ta dinakamat ni Moises—a nangisurat iti Genesis—ti aldaw kalpasan ti innem nga aldaw ti panamarsua kas pagtuladan ti linawas a Sabbath, literal kano a 24 nga oras ti kapaut ti tunggal aldaw ti panamarsua. (Exodo 20:11) Mayataday kadi daytoy iti salaysay ti Genesis?
Saan. Kinapudnona, ti Hebreo a sao a naipatarus kas “aldaw,” mabalin a tukoyenna ti Genesis 2:4) Kanayonanna, iti immuna nga aldaw ti panamarsua, “ti Dios rinugianna a pinanaganan ti lawag iti Aldaw, ngem ti sipnget pinanagananna iti Rabii.” (Genesis 1:5) Ditoy, ti sao nga “aldaw” tukoyenna ti maysa laeng a paset ti 24 nga oras. Talaga nga awan ti Nainkasuratan a nakaibasaran ti basta panangikuna a 24 nga oras ti kapaut ti tunggal maysa kadagiti aldaw ti panamarsua.
nadumaduma a kapaut ti panawen, saan laeng a 24 nga oras. Kas pagarigan, idi ginupgop ni Moises ti panamarsua ti Dios, dinakamatna kas maysa nga aldaw laeng ti intero nga innem nga aldaw ti panamarsua. (Kasano ngarud ti kapaut dagiti aldaw ti panamarsua? Saan nga ibaga ti Biblia; ngem ipasimudaag dagiti sasao iti Genesis kapitulo 1 ken 2 a napaut la ketdi a tiempo dagita.
Innem a Panawen ti Panamarsua
Insurat ni Moises ti salaysayna iti pagsasao a Hebreo, ket insuratna dayta manipud iti panangmatmat ti tao nga adda iti rabaw ti daga. Dagitoy dua a kinapudno, agraman ti ammotayon a kaadda ti uniberso sakbay pay a nangrugi dagiti panawen ti panamarsua, wenno al-aldaw, ket makatulong tapno marisut ti kaaduan kadagiti kontrobersia maipapan iti salaysay ti panamarsua. Kasano?
Dagiti pasamak a nangrugi kabayatan ti maysa nga “aldaw” ket nagtultuloy iti maysa wenno ad-adu pay nga “aldaw”
Ti naannad a panangusig iti salaysay ti Genesis ipalgakna a dagiti pasamak a nangrugi kabayatan ti maysa nga “aldaw” ket nagtultuloy iti maysa wenno ad-adu pay nga aldaw. Kas pagarigan, sakbay a nangrugi ti umuna nga “aldaw” ti panamarsua, saan unay a makadanon iti rabaw ti daga ti lawag manipud iti init a sigud nga addan, nalabit gapu kadagiti napuskol nga ulep. (Job 38:9) Kabayatan ti umuna nga “aldaw,” nangrugin a mawaknitan daytoy a bangen, isu a ti agwaras a lawag ket sumaruten iti atmospera. a
Iti maikadua nga “aldaw,” nabatad a nagtultuloy nga immariwanas ti atmospera, isu a timmaud ti tangatang iti nagbaetan dagiti napuskol nga ulep ken ti taaw iti baba. Iti maikapat nga “aldaw,” in-inut a nawaknitan ti atmospera isu a mabalinen a makita ti init ken bulan iti “tangatang ti langlangit.” (Genesis 1:14-16) Iti sabali a pannao, ti tao nga adda ditoy daga makitanan ti init ken bulan. In-inut a napasamak dagita.
Nailanad met iti salaysay ti Genesis a bayat a nagtultuloy nga immariwanas ti atmospera, dagiti tumatayab—a pakairamanan dagiti insekto ken parparsua nga addaan payak—nangrugidan a makita iti maikalima nga “aldaw.”
Manipud iti salaysay ti Biblia, posible a dagiti napapateg a pasamak iti tunggal “aldaw,” wenno panawen ti panamarsua, ket in-inut a napasamak, saan a giddato, ken nalabit a ti dadduma kadagitoy ket naitultuloy pay kadagiti simmaruno nga aldaw ti panamarsua. b
Sigun Kadagiti Kakikitada
Yantangay agsasaruno ti itataud dagiti mula ken animal, kayat kadi a sawen daytoy a ti Dios inusarna ti ebolusion tapno tumaud ti adu ken nadumaduma a sibibiag a banag? Saan. Nalawag a salaysayen ti Kasuratan a pinarsua ti Dios ti amin a kangrunaan a ‘kakikita’ dagiti mula ken animal. (Genesis 1:11, 12, 20-25) Dagitoy kadi nga orihinal a ‘kakikita’ dagiti mula ken animal ket naiprograma nga addaan iti abilidad a makibagay iti agbaliwbaliw a kasasaad ti aglawlaw? Ania ti limitasion ti maysa a ‘kakikita’? Awan ti ibaga ti Biblia. Nupay kasta, salaysayenna a dagiti sibibiag a parsua ‘nagpangenda sigun kadagiti kakikitada.’ (Genesis 1:21) Ipasimudaag dagita a sasao a limitado laeng ti panagbalbaliw a mapasamak iti maysa a ‘kakikita.’ Dagiti fossil ken ti moderno a panagsirarak pasingkedanda a bassit laeng ti nagbalbaliwan dagiti kangrunaan a kategoria dagiti mula ken animal iti unos ti din mabilang a tawtawen.
Paneknekan dagiti moderno a panagsirarak nga amin a sibibiag a bambanag ket agpaadu “sigun kadagiti kakikitada”
Maisupadi iti ibagbaga ti dadduma nga agkunkuna a mamati iti panamarsua, saan nga isursuro ti Genesis a ti uniberso, agraman ti daga ken ti amin a sibibiag a banag nga adda iti dayta, ket naparsua iti apagbiit a tiempo iti di pay unay nabayag. Imbes ketdi, ti salaysay ti Genesis maipapan iti pannakaparsua ti uniberso ken ti itataud dagiti sibibiag a parsua ditoy daga ket maitunos iti adu ken nabiit pay a natakuatan ti siensia.
Gapu kadagiti patpatienda a naibatay iti pilosopia, adu a sientista ti di umanamong iti ibagbaga ti Biblia a ti Dios pinarsuana ti amin a banag. Ngem makapainteres ta iti Genesis, a nabayagen a libro iti Biblia, insurat ni Moises nga adda nangrugian ti uniberso ket iti las-ud ti naunday a tiempo, in-inut ken nagsasaruno a timmaud dagiti sibibiag a parsua. Kasano a naammuan ni Moises dagita nga impormasion a maitunos unay iti siensia agarup 3,500 a tawenen ti napalabas? Adda maysa a nainkalintegan a sungbat. Daydiay mannakabalin ken masirib a nangparsua iti langlangit ken iti daga sigurado nga inikkanna ni Moises iti nawadwad nga impormasion a maitunos unay iti siensia. Pammaneknek daytoy nga umiso ti ibagbaga ti Biblia, a daytoy ket “impaltiing ti Dios.” c—2 Timoteo 3:16.
Nupay kasta, mabalin a maisaludsodmo no nasken kadi a patiem ti salaysay ti Biblia maipapan iti panamarsua? Usigem ti sumagmamano a rason no apay a napateg ti sungbat dayta.
a Iti pannakadeskribir ti napasamak iti umuna nga “aldaw,” ti Hebreo a sao a nausar para iti lawag ket ‘ohr, a ti gagangay a kaipapananna ket lawag; ngem iti maikapat nga “aldaw,” nausar ti sao a ma·’ohrʹ, a tumukoy iti gubuayan ti lawag.
b Kas pagarigan, iti maikanem nga aldaw ti panamarsua, imbilin ti Dios a dagiti tattao ‘agadu ken punnuenda ti daga.’ (Genesis 1:28, 31) Ngem sa laeng nangrugi a mapasamak daytoy iti simmaganad nga “aldaw.”—Genesis 2:2.
c Para iti kanayonan nga impormasion, buyaem ti video a Kasanotayo a Masigurado a Pudno ti Biblia? iti jw.org/ilo.