Si Jehova nga Dios * ang Manunuga sang tanan nga butang kag labing gamhanan, amo nga sia ang ginakabig sang kalabanan nga responsable sang tanan nga nagakatabo sa kalibutan, lakip ang kalainan. Pero, binagbinaga ang ginasiling sang Biblia parte sa matuod nga Dios:

• ‘Ang GINOO matarung sa tanan niyang dalanon.’—Salmo 145:17.

• ‘Ang tanan nga dalanon sang Dios katarungan. Dios sang katutum kag walay kalautan, matadlong kag matarung sia.’—Deuteronomio 32:4.

• “Si Jehova mapinalanggaon gid kag maluluy-on.”—Santiago 5:11.

Ang Dios wala nagahimo sing malain. Pero ginasugyot bala niya ang iban nga maghimo sini? Wala gid. “Kon yara sa pagtilaw,” siling sang Biblia, “wala sing isa nga magsiling: ‘Ginatilawan ako sang Dios.’” Ngaa? Bangod “ang Dios indi matilawan sa malaut nga mga butang kag wala man sia nagatilaw kay bisan sin-o.” (Santiago 1:13) Wala ginatilawan sang Dios ang bisan sin-o nga maghimo sing malain paagi sa pagsugyot sa iya. Wala man sia nagapahanabo sini. Gani, sin-o ukon ano ang balasulon sang malain nga nagakatabo?

Ginapakita sang Biblia ang isa ka rason kon ngaa nagaantos ang mga tawo. Nagasiling ini: “Ang tion kag ang kahigayonan nagakahanabu sa ila tanan.” (Manugwali 9:11) Kon may aksidente ukon wala ginapaabot nga matabo sa isa, ina bangod natabuan nga ara sia sa lugar sang natabo ini. Mga 2,000 ka tuig ang nagligad, nagsambit si Jesucristo parte sa kalamidad nga nagpatay sa 18 ka tawo sang narumpagan sila sang torre. (Lucas 13:1-5) Wala sila nabiktima bangod sang ila paagi sa pagkabuhi, kundi bangod ara sila sa idalom sang torre sang narumpag ini. Sang Enero 2010, naglinog sing mabaskog sa Haiti. Nagsiling ang gobierno sini nga sobra 300,000 ang napatay. Apektado ang bisan sin-o sa ila. Ang mga balatian mahimo man makaapekto sa bisan kay sin-o kag sa bisan ano nga tion.

Ang iban mahimo mamangkot: ‘Indi bala mapunggan sang Dios ang makahalalit nga mga kalamidad? Indi bala niya maamligan ang maayo nga mga tawo sa sini?’ Agod makapasilabot ang Dios sa sini, dapat mahibaluan niya ang malain nga butang antes ini matabo. Bisan pa nga masarangan niya nga hibaluon ang palaabuton, ang pamangkot nga binagbinagon naton amo ini: Gamiton bala sang Dios ang iya wala tupong nga gahom para hibaluon ini nga mga butang?—Isaias 42:9.

Ang Biblia nagasiling: “Ang . . . Dios yara sa mga langit; naghimo sia sang bisan ano nga nahamut-an niya.” (Salmo 115:3) Ginahimo ni Jehova ang ginahunahuna niya nga dapat himuon—indi ang tanan nga masarangan niya himuon. Amo man sina  sa luyag niya hibaluon sing abanse. Halimbawa, sang naglapnag ang kalautan sa siudad sang Sodoma kag Gomorra sadto, ginsilingan sang Dios ang patriarka nga si Abraham: ‘Magakunsad ako kag tan-awon kon nahimo nila sing bug-os sono sa singgit nga nag-abut sa akon; kag kon wala, mahibaloan ko.’ (Genesis 18:20, 21) Sa sina nga tion, wala ginhibalo ni Jehova ang kalapnag sang kalautan sa sadto nga mga siudad. Gani puede man makapili si Jehova nga indi paghibaluon ang tanan. (Genesis 22:12) Wala ini nagapakita nga indi sia himpit ukon may kaluyahon. Bangod “ang iya binuhatan himpit,” ginabalanse sang Dios ang iya ikasarang sa paghibalo sang palaabuton sa iya katuyuan. Wala niya ginapilit ang mga tawo nga himuon ang isa ka butang. * (Deuteronomio 32:4) Gani, ano ang mahinakop naton? Amo ini: Ginapili lang sang Dios kon ano ang luyag niya hibaluon sing abanse.

Balasulon man ang mga tawo sang kalainan. Talupangda ang ginasiling sang Biblia kon paano ang isa makahimo sang kalainan. “Ang kada isa ginatilawan kon ginaganyat sia kag ginahaylo sang iya kaugalingon nga kailigbon. Nian ang kailigbon, kon nakapanamkon na, nagabun-ag sang sala; ang sala naman, kon nahimo na, nagaresulta sa kamatayon.” (Santiago 1:14, 15) Kon ang mga tawo maghimo sing indi nagakaigo bangod sang kailigbon ukon malain nga handum, magaantos sila sa malain nga resulta sini. (Roma 7:21-23) Subong sang ginapakita sang kasaysayan, naggrabe ang pag-antos bangod sang makangilidlis nga mga buhat sang tawo. Dugang pa, ginaimpluwensiahan sang mga malain ang iban, amo nga nagalapnag ang kalainan.—Hulubaton 1:10-16.

Dapat bala pasilabtan kag punggan sang Dios ang mga tawo sa paghimo sing malain? Binagbinaga kon paano ginhimo ang tawo. Ang Biblia nagasiling nga gintuga sang Dios ang tawo sa iya dagway. Gani, may ikasarang kita nga ipakita ang mga kinaiya sang Dios. (Genesis 1:26) Ginhatagan kita sing dulot nga kahilwayan sa pagpili kag makadesisyon nga higugmaon ang Dios kag mangin mainunungon sa iya paagi sa paghimo sing husto suno sa iya pagtamod. (Deuteronomio 30:19, 20) Kon piliton kita sang Dios nga sundon sia, indi bala nga wala sing pulos ang dulot nga kahilwayan sa pagpili? Ang mga tawo mahimo mangin kaangay sang robot nga nagapanghikot lang suno sa desinyo sini! Amo man sini kon ginadiktahan sang kapalaran, ukon Kismet, ang aton ginahimo kag ang tanan nga nagakatabo sa aton. Nalipay gid kita bangod ginpadunggan kita sang Dios paagi sa paghatag sa aton sing kahilwayan kon ano ang himuon! Pero indi buot silingon nga ang halit nga ginahimo sang tawo padayon nga magpaantos sa katawhan.

Kon ipamangkot mo sa isa ka Hindu ukon Budhista ang ara sa kober sini nga magasin, mahimo nga magsabat sia: “Nagakatabo ang malain sa maayo nga mga tawo bangod sang prinsipio sang Karma. Ginaani nila ang resulta sang ila ginhimo sang una.” *

Parte sa panudlo sang Karma, maayo nga hibaluon ang ginasiling sang Biblia parte sa kamatayon. Sa hardin sang Eden, nga ginsuguran sang mga tawo, nagsiling ang Manunuga sa una nga tawo nga si Adan: “Makakaon ka sing hilway sang tagsa ka kahoy sang katamnan; apang gikan sa kahoy sang pagkilala sang maayo kag malaut dili ka magkaon sa iya, kay sa adlaw nga magkaon ka sa iya mapatay ka nga totoo.” (Genesis 2:16, 17) Kon wala nakasala si Adan paagi sa paglapas sa Dios, mabuhi kuntani sia sing dayon. Ang kamatayon amo ang silot sa paglapas sa sugo sang Dios. Sang nanganak sila, “ang kamatayon naglapnag sa tanan nga tawo.” (Roma 5:12) Gani masiling nga “ang bayad nga ginabayad sang sala amo ang kamatayon.” (Roma 6:23) Ginapaathag man sang Biblia: “Sia nga napatay nahilway na sa iya sala.” (Roma 6:7) Buot silingon, wala na nagabayad ang mga tawo sa ila mga sala kon mapatay na sila.

Minilyon karon ang nagapati nga ang Karma isa ka rason sang pag-antos sang tawo. Kinaandan na nga ginabaton sang isa nga normal lang ang pag-antos niya kag sang iban. Pero ginapakita sini nga indi gid mag-untat ang malain nga mga hitabo. Ginapatihan nga mauntat lang ang pag-antos sang isa kon mahilway na sia sa siklo sang pagkatawo liwat paagi sa iya maayo nga paggawi kag pinasahi nga ihibalo. Siempre, ini nga mga pagpati tuhay gid sa ginasiling sang Biblia. *

Indi ang tawo ang panguna nga kabangdanan sang kalainan. Si Satanas nga Yawa, nga matutom nga anghel sang Dios sang una, ‘wala magpabilin nga malig-on sa kamatuoran’ kag nagdala sing sala sa kalibutan. (Juan 8:44) Sia ang nagsugyot sang pagrebelde sa hardin sang Eden. (Genesis 3:1-5) Gintawag sia ni Jesucristo nga “isa nga malauton” kag “manuggahom sang kalibutan.” (Mateo 6:13; Juan 14:30) Ginasunod sang mga tawo si Satanas paagi sa pagsikway sang maayo nga mga dalanon ni Jehova. (1 Juan 2:15, 16) “Ang bug-os nga kalibutan yara sa gahom sang isa nga malauton,” siling sang 1 Juan 5:19. May iban pa nga espiritu nga tinuga nga nangin malaut kag nagbuylog kay Satanas. Ginapakita sang Biblia nga si Satanas kag ang iya mga demonyo “nagapatalang sa bug-os napuy-an nga duta,” nga nagresulta sa “kailo sa duta.” (Bugna 12:9, 12) Gani, ang panguna nga balasulon sang kalautan amo si Satanas nga Yawa.

Maathag nga ang Dios indi responsable sa nagakatabo nga malain sa katawhan, ukon wala sia nagapaantos sa ila. Sa baylo, nagsaad sia nga dulaon ang kalainan, subong sang ipakita sang masunod nga artikulo.