Pagpasangkad sa Kon Diin Anay Nag-uswag ang Una nga Cristianismo

ITALYA, ang korte botas nga peninsula nga nagalab-ot tubtob sa Dagat Mediteraneo, nangin duog diin ang mga hitabo sa relihion kag kultura nag-impluwensia sa maragtas sang kalibutan. Bangod sang matahom kag nanuhaytuhay nga mga talan-awon, bantog nga mga taliambong, kag manamit nga mga pagkaon sini, minilyon ka turista ang nagadugok diri. Amo man ini ang pungsod diin nag-uswag ang pagpanudlo sa Biblia.

Mahimo nga ang matuod nga Cristianismo nakalab-ot una sa Roma​—⁠ang kabisera sang kagamhanan sa kalibutan sadto​—⁠sang ang mga Judiyo kag mga proselita nga nangin Cristiano sang Pentecostes 33 C.⁠E. nagpalauli gikan sa Jerusalem. Sang mga 59 C.⁠E., ginduaw ni apostol Pablo ang Italya sa una nga tion. Sa higad sang baybay sang Puteoli “nasapwan [niya] ang mga kauturan” sa pagtuo.​​—⁠Binuhatan 2:​5-​11; 28:​11-​16.

Subong sang gintagna ni Jesus kag sang mga apostoles, antes matapos ang unang siglo C.⁠E., amat-amat nga nagpalayo ang mga grupo sang mga apostata sa matuod nga Cristianismo. Apang, antes matapos ining malaut nga sistema sang mga butang, ang matuod nga mga disipulo ni Jesus nagpanguna sa pagbantala sing maayong balita sa bug-os nga kalibutan​​—⁠lakip na sa Italya.​​—⁠Mateo 13:​36-​43; Binuhatan 20:​29, 30; 2 Tesalonica 2:​3-8; 2 Pedro 2:​1-3.

Makapaluya nga Panugod

Sang 1891, si Charles Taze Russell, nga nagapanguna sa bug-os kalibutan nga pagbantala nga hilikuton sang mga Estudyante sa Biblia (nga amo ang pagtawag anay sa mga Saksi ni Jehova), nagduaw sa una nga tion sa pila ka siudad sa Italya. Ginbaton niya nga ang resulta sang iya ministeryo didto indi tuman ka madinalag-on: “Wala kami sing nakit-an nga makapalig-on sa amon nga lauman ang bisan ano nga ani sa Italya.” Sang tigpamulak sang 1910, nagbalik si Utod Russell sa Italya kag naghatag sing pamulongpulong pasad sa Biblia sa isa ka gymnasium sa sentro sang Roma. Ano ang resulta? “Sa kabug-usan,” siling niya, “ang pagtinipon makapaluya gid.”

Sa katunayan, sa sulod sang pila ka dekada mahinay ang pag-uswag sang pagbantala sing maayong balita sa Italya, kag ang isa ka rason amo ang paghingabot sang Pasista nga diktador sa mga Saksi ni Jehova. Sadto nga tion, wala pa 150 ang Saksi ni Jehova sa pungsod, nga ang kalabanan sa ila nakatuon sang kamatuoran sa Biblia sa ila mga himata ukon mga abyan nga nagapuyo sa iban nga mga pungsod.

Tumalagsahon nga Pag-uswag

Pagkatapos sang Bug-os Kalibutan nga Inaway II, pila ka misyonero ang ginpadala sa Italya. Apang ginapakita sang sulat nga nasapwan sa talaguan sang maragtason nga mga dokumento sang Estado, nga ang matag-as nga mga opisyal sang Batikano nangabay sa panguluhan nga paguaon sa pungsod ang mga misyonero. Napilitan sa pagbiya ang kalabanan nga mga misyonero.

Walay sapayan sang mga balagbag, madamo nga tawo sa Italya ang nagsugod sa pagdugok sa “bukid” sang pagsimba kay Jehova. (Isaias 2:​2-4) Tumalagsahon gid ang pagdamo sang mga Saksi. Sang 2004 may yara kataason nga 233,527 ka manugbantala sang maayong balita, 1 sa kada  248 ka pumuluyo, kag 433,242 ang nagtambong sa Memoryal sang kamatayon ni Cristo. May yara 3,049 ka kongregasyon sang mga Saksi ni Jehova nga nagatinipon sa komportable nga mga Kingdom Hall.

Pagbantala sa Madamo nga Lenguahe

Sining karon lang, may mga grupo sang mga tawo nga madasig nga nagauswag. Madamo sang imigrante halin sa Aprika, Asia, kag Sidlangan nga Europa ang nagkadto sa Italya agod mangita sing trabaho ukon sang mas maayo nga kabuhi ukon, sa pila ka kaso, agod likawan ang makahalanusbo nga mga kahimtangan. Paano ining minilyon mabuligan sa espirituwal?

Ginbaton sang madamo nga Saksi sa Italya ang hangkat sa pagtuon sing mabudlay nga mga lenguahe, subong sang Albaniano, Amharico, Arabe, Bengali, Inintsik, Punjabi, Sinhala, kag Tagalog. Ginsugdan sang 2001 ang pagtudlo sa mga handa nga magpanaksi sa dumuluong nga mga lenguahe. Sa sulod sang nagligad nga tatlo ka tuig, 3,711 ka Saksi ang nakatambong sa 79 ka klase nga ginhiwat sa 17 ka lenguahe. Bangod sini natukod kag napabakod ang 146 ka kongregasyon kag 274 ka grupo sa 25 ka lenguahe. Sa amo, madamo nga sinsero ang nakabati sing maayong balita kag nagsugod sa pagtuon sa Biblia. Tumalagsahon sa masami ang mga resulta.

Isa sa mga Saksi ni Jehova ang nakighambal tuhoy sa Biblia kay George, isa ka lalaki nga taga-India nga ang lenguahe Malayalam. Bisan pa may daku nga mga problema sa iya trabaho, malipayon nga ginbaton ni George ang pagtuon sa Biblia. Mga pila ka adlaw sang ulihi, ang abyan ni George nga si Gil, nga taga-India man nga ang lenguahe Punjabi, nagkadto sa Kingdom Hall, kag isa ka pagtuon sa Biblia ang nasugdan upod sa iya. Ginpakilala ni Gil si David, isa pa gid ka taga-India nga ang lenguahe Telugu, sa mga Saksi. Wala magdugay nagtuon sa Biblia si David. Duha pa ka taga-India, sanday Sonny kag Shubash, nga kaupod man ni David sa ilistaran, ang nagbuylog sa pagtuon sa Biblia.

Mga pila ka semana sang ulihi, nakabaton sing tawag sa telepono ang mga Saksi halin kay Dalip, isa ka lalaki nga ang lenguahe Marathi. Nagsiling sia: “Abyan ako ni George. Matudluan mo bala ako sa Biblia?” Dayon luyag man magtuon ni Sumit, isa ka lalaki nga ang lenguahe Tamil. Sang ulihi, isa pa ka abyan ni George ang nagtawag sa telepono kag nangabay sing pagtuon sa Biblia. Dason may gin-upod si George nga isa pa ka pamatan-on nga lalaki, si Max, sa Kingdom Hall. Nangabay man sia sing pagtuon. Sa karon, ginahiwat ang anom ka pagtinuon, kag ginahimo ang mga kahimusan para sa apat pa. Ginahiwat ini sa Ingles, bisan pa ginagamit ang mga publikasyon sa Hindi, Malayalam, Marathi, Punjabi, Tamil, Telugu, kag Urdu.

Ginabantala ang Maayong Balita sa mga Apa

May yara kapin sa 90,000 ka apa sa Italya. Sang tungatunga sang dekada 70, ginhatagan sing igtalupangod sang mga Saksi ang pagtudlo sang kamatuoran sang Biblia sa ila. Sang primero, gintudlo sang pila ka apa nga mga Saksi ang Italian Sign Language (ISL) sa mga masigkaministro nga handa sa pagbulig sa sina nga latagon. Nian nagdamo pa ang mga apa nga nagpakita sing interes sa Biblia. Sa karon, kapin na sa 1,400 ka tawo nga nagagamit sing ISL ang nagatambong sa Cristianong mga miting. Ginahiwat sang 15 ka kongregasyon kag 52 ka grupo ang ila mga miting sa ISL.

Sang primero, ang pagbantala sa mga apa nagadepende lamang sa inisyatibo sang indibiduwal nga mga Saksi. Apang sang 1978, ang sanga talatapan sang mga Saksi ni Jehova sa Italya nagsugod sa pag-organisar sing mga kombension para sa mga apa. Sang Mayo sadto nga tuig, ginpahibalo nga ang nagahilapit nga internasyonal nga kombension sa Milan, may yara mga sesyon para sa  mga apa. Ang una nga sirkito nga asambleya para sa mga apa ginhiwat sa Assembly Hall sa Milan sang Pebrero 1979.

Sugod sadto ang sanga talatapan naghatag sing maid-id nga igtalupangod sa espirituwal nga kapagros sang mga apa paagi sa pagpalig-on sa nagadamo nga mga ebanghelisador nga pauswagon pa ang ila ikasarang sa sini nga lenguahe. Sugod sang 1995, ginpadala ang mga espesyal payunir (bug-os tion nga mga ebanghelisador) sa pila ka grupo agod hanason ang apa nga mga Saksi sa ministeryo kag sa pag-organisar sang Cristianong mga miting. Agod maayo pa ang pagtan-aw sa programa ginsangkapan ang tatlo ka Assembly Hall sang pinakamoderno nga mga sistema sang video. Kag ginagamit man ang mga videocassette sang mga Cristianong publikasyon sa pag-aman sing espirituwal nga pagkaon sa mga apa.

Natalupangdan sang mga nagaobserbar nga ginaatipan gid sang mga Saksi ang espirituwal nga mga kinahanglanon sang mga apa. Ang P@role & Segni, isa ka magasin nga ginbalhag sang Italian Deaf Society, nagkutlo sa sulat nga ginpadala sang isa ka Katoliko nga monsinyor: “Mabudlay gid nga mangin apa bangod kinahanglan sang apa ang tayuyon nga igtalupangod. Halimbawa, indi mabudlay sa iya nga mag-isahanon sa pagkadto sa simbahan, apang kinahanglan niya ang bulig sang isa ka manugpatpat agod masundan ang ginabasa, ginapahayag, ukon ginaamba sa tion sang misa.” Ang magasin nagpadayon nga ang pari, “nagbaton nga sing makapasubo, indi pa handa ang simbahan sa pagbulig sa mga apa, kag ginpatalupangod niya nga madamo sang apa ang mas naatipanan sa mga Kingdom Hall sang mga Saksi ni Jehova sangsa parokya sang simbahan.”

Ginabantala ang Maayong Balita sa mga Bilanggo

Puede bala mangin hilway ang isa samtang yara sia sa bilangguan? Huo, bangod may gahom ang Pulong sang Dios sa ‘paghilway’ sa mga nagabaton kag nagaaplikar sini sa ila kabuhi. Ang mensahe nga ginbantala ni Jesus “sa mga bihag” amo ang kahilwayan sa sala kag sa butig nga relihion. (Juan 8:​32; Lucas 4:​16-​19) Tumalagsahon ang mga  resulta nga natigayon sa pagbantala sa mga bilangguan sa Italya. Halos 400 ka ministro nga mga Saksi ni Jehova ang ginpahanugutan sang Estado sa pagduaw sa mga bilanggo agod maghatag sing espirituwal nga bulig. Ang mga Saksi ni Jehova amo ang una nga di-Katoliko nga organisasyon nga nagpangabay kag nakatigayon sing amo nga pahanugot.

Mahimo mapalapnag ang mensahe sang Biblia sa di-mapaktan nga mga paagi. Nagapakighambal ang mga bilanggo sa ila mga masigkabilanggo tuhoy sa hilikuton nga pagpanudlo sa Biblia sang mga Saksi ni Jehova. Subong resulta, nangabay ang pila ka bilanggo nga duawon sila sang isa ka Saksi nga ministro. Ukon ginapalig-on sang mga katapo sang pamilya nga nagsugod sa pagtuon sa Biblia ang mga bilanggo nga magpangabay nga duawon sang mga Saksi. Ang pila ka bilanggo napamatbatan sing tubtob buhi nga pagkabilanggo bangod sa homisidyo ukon iban pa mabug-at nga mga krimen, naghinulsol kag madasig nga nagbag-o sang ila kabuhi. Naghanda ini sa ila nga magdedikar kay Jehova nga Dios kag sa pagpabawtismo.

Sa pila ka bilangguan, naghimo sing mga kahimusan sa paghatag sing mga pamulongpulong publiko sa mga topiko sa Biblia, sa pagsaulog sang Memoryal sang kamatayon ni Jesus, kag sa pagpasalida sing mga videocassette sang mga programa sa Biblia sang mga Saksi ni Jehova. Sa masami madamo nga bilanggo ang nagatambong sa sini.

Agod mabuligan ang mga bilanggo sa praktikal nga mga paagi, lapnag nga ginpanagtag sang mga Saksi ang mga magasin nga may mga topiko nga makabulig gid sa mga bilanggo. Isa sining magasin amo ang Mayo 8, 2001, nga Magmata!, nga nagahinun-anon sa topiko nga “Ang mga Bilanggo Bala Mahimo Mabag-o?” Ang Abril 8, 2003, nga gua tuhoy sa “Kon May Nagadroga sa Pamilya​​—⁠Ano ang Imo Mahimo?” Linibo ka kopya ang napahamtang sa mga bilanggo. Subong resulta, ginatos ka pagtinuon sa Biblia ang ginahiwat . Ang pila ka guardia sang bilangguan nagpakita man sing interes sa mensahe sang Biblia.

Sa tapos makakuha sing pinasahi nga pahanugot sa mga awtoridad, si Costantino nga isa ka bilanggo ginbawtismuhan sa isa ka Kingdom Hall sa San Remo, nga gintambungan sang 138 ka tumandok nga mga Saksi. “Nabatyagan ko gid ang pagpalangga sa akon,” siling ni Costantino nga bal-anon gid nga natandog ang balatyagon sa tapos sang bawtismo. Ginreport sang isa ka lokal nga pamantalaan ang ginsiling sang warden sang bilangguan: “Nalipay gid kami . . . nga ginhatag namon ini nga pahanugot. Ang bisan ano nga makabulig sa sosyal, personal, kag espirituwal nga pagbag-o sang isa ka bilanggo dapat nga hatagan sing konsiderasyon.” Nagdayaw gid ang asawa kag anak nga babayi ni Costantino sa epekto sang sibu nga ihibalo sa Biblia sa kabuhi ni Costantino: “Ginapabugal gid namon sia bangod sa iya pagbag-o. Nangin mahidaiton sia, kag ang iya pag-ulikid sa amon padayon nga nagdugang. Nagbalik ang amon pagsalig kag pagtahod sa iya.” Nagsugod man sila sa pagtuon sa Biblia kag sa pagtambong sa mga Cristianong miting.

Si Sergio, nga nabilanggo bangod sa pagpangawat, pagpang-hold-up, pag-ismagol sing droga, kag homisidyo, napamatbatan nga mabilanggo tubtob 2024. Sa tapos nga mausisa ang Kasulatan sa sulod sang tatlo ka tuig kag naghimo sing daku nga mga pagbag-o sa iya kabuhi, si Sergio namat-od nga magpabawtismo. Ika-15 sia nga bilanggo sa Porto Azzurro nga bilangguan, sa isla sang Elba, nga nabawtismuhan subong isa ka Saksi ni Jehova. Upod sa pila ka masigkabilanggo  nga nagtambong, ginbawtismuhan sia sa isa ka portable pool nga ginplastar sa halampangan sang bilangguan.

Si Leonardo, nga napamatbatan nga mabilanggo sing 20 ka tuig, nakakuha sing pinasahi nga pahanugot nga mabawtismuhan sa Kingdom Hall sa Parma. Sang gin-interbyu sang isa ka lokal nga pamantalaan, ginsiling ni Leonardo nga luyag niya “athagon nga namat-od sia nga mangin isa sang mga Saksi ni Jehova, indi agod makakita sing paagi nga mahilway sa bilangguan, kundi agod mapun-an ang nabatyagan nga kinahanglanon sa espirituwal.” Si Leonardo nagsiling: “Madamo ako sing sayop sa akon kabuhi, apang gintalikdan ko na ini. Nagbag-o na ako bisan pa indi gid man sa gilayon. Dapat padayunon ko ang paghimo sing matarong.”

Si Salvatore, nga nabilanggo bangod sang homisidyo, yara sa maximum-security nga bilangguan sa Spoleto. Madamo gid ang nagdayaw sa iya bawtismo nga ginhiwat sa bilangguan. Ang warden sang bilangguan nagsiling: “Dapat palig-unon ang sosyal nga kabilihanan sang pagpili nga nagadul-ong sa mas maayo nga paggawi sa tanan, para sa kaayuhan sang mga bilanggo kag sang tanan nga katilingban.” Subong resulta sang pagbag-o ni Salvatore, ang iya asawa kag isa ka anak nga babayi nagatambong na karon sa mga miting sang mga Saksi ni Jehova. Ang isa ka bilanggo nga ginpanaksihan ni Salvatore ginbawtismuhan man subong dedikado nga alagad ni Jehova.

Ang pila sang maaga nga pagsangkad kag pag-uswag sang Cristianismo nahanabo sa Italya. (Binuhatan 2:​10; Roma 1:7) Sa sining tion sang pagpangani, ang espirituwal nga pagtubo kag pagsangkad nagapadayon sa amo gihapon nga duog diin si Pablo kag ang iya mga masigka-Cristiano nagpangabudlay sa pagbantala sing maayong balita.​​—⁠Binuhatan 23:11; 28:14-​16.

[Mapa sa pahina 13]

(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)

ITALYA

Roma

[Mga retrato sa pahina 15]

Ang Assembly Hall sa Bitonto kag ang Italian Sign Language nga kongregasyon sa Roma

[Mga retrato sa pahina 17]

Nagpadayon ang espirituwal nga pagtubo diin anay nag-uswag ang una nga Cristianismo