Nadaug Nila ang Paghingabot

SI Frieda Jess natawo sang 1911 sa Denmark, kag gikan diri nagsaylo sia upod sa iya mga ginikanan sa Husum sa naaminhan nga Alemanya. Paglipas sang mga tinuig nagtrabaho sia sa Magdeburg, kag sang 1930 gintugmawan sia subong isa ka Estudyante sang Biblia, subong amo sadto ang pagkakilala sa mga Saksi ni Jehova. Naggahom si Hitler sang 1933, kag para kay Frieda nangin pamuno ini sang 23 ka tuig nga pagpamintas sang, indi lamang isa, kundi duha ka totalitaryan nga gobierno.

Sang Marso 1933 ang Aleman nga gobierno nagpaeleksion. Si Dr. Detlef Garbe, pangulo sang Neuengamme Concentration Camp Memorial malapit sa Hamburg, nagpaathag: “Luyag sang Pungsudnon nga mga Sosyalista nga piliton ang kadamuan nga suportahan ang ila lider, nga si Adolf Hitler.” Gintuman sang mga Saksi ni Jehova ang laygay ni Jesus nga magpabilin nga neutral sa politika kag mangin “indi bahin sang kalibutan,” gani wala sila magboto. Ang resulta? Ang mga Saksi gindumilian.​—⁠Juan 17:16.

Padayon nga ginhimo ni Frieda ang iya Cristianong mga hilikuton sing patago, kag nagbulig pa gani sia sa pag-imprinta sing Lalantawan nga magasin. “Ang iban nga mga magasin gin-ismagol pasulod sa mga kampo konsentrasyon para sa amon mga masigkatumuluo,” siling niya. Gindakop sia sang 1940 kag gin-interogar sang Gestapo, kag pagkatapos sini binulan sia nga ginbartolina. Paano sia nakabatas? Nagsiling sia: “Ang pangamuyo amo ang akon dalangpan. Nagapangamuyo ako sugod sa kaagahon kag sa sulod sang isa ka adlaw, pila ka beses ako nga nagapangamuyo. Ang pangamuyo naghatag sa akon sing kusog kag nagbulig sa akon nga indi magkabalaka sing tuman.”​—⁠Filipos 4:​6, 7.

Si Frieda ginbuy-an, apang sang 1944 gindakop sia liwat sang Gestapo. Sini nga tion ginpamatbatan sia sing pito ka tuig nga pagkabilanggo sa Waldheim. Si Frieda nagpadayon: “Ginpatrabaho ako sang mga guardia sang bilangguan upod sa iban nga mga babayi sa kasilyas. Pirme ko kaupod ang isa nga taga-Czechoslovakia, gani ginasugilanon ko sia tuhoy kay Jehova kag tuhoy sa akon pagtuo. Yadto nga mga paghambalanay nagpabakod sa akon.”

Ginbuy-an Apang Makadali Lamang

Ang bilangguan sa Waldheim gin-agaw sang mga tropa sang Sobyet sang Mayo 1945, kag si Frieda hilway nga nakabalik sa Magdeburg kag sa iya publiko nga ministeryo apang makadali lamang. Ang mga Saksi nangin puntariya liwat sang diskriminasyon, sini nga tion sang mga awtoridad sa Soviet Occupational Zone. Si Gerald Hacke sang Hannah-Arendt-Institute for Research Into Totalitarianism nagsulat: “Ang mga Saksi ni Jehova isa sang pila ka sosyal nga mga grupo nga  ginhingabot halos sing dalayon sang duha ka diktadura sa Alemanya.”

Ngaa may bag-o nga diskriminasyon? Sa liwat, ang panguna nga isyu amo ang Cristiano nga neutralidad. Sang 1948, ang Sidlangan nga Alemanya naghiwat sing plebisito, isa ka direkta nga pagboto sang mga tawo, kag subong sang ginpaathag ni Hacke, “ang panguna nga rason kon ngaa [ginhingabot ang mga Saksi ni Jehova] amo nga wala sila makigbahin sa plebisito.” Sang Agosto 1950, ang mga Saksi ni Jehova gindumilian sa Sidlangan nga Alemanya. Ginatos ang gindakop, pati na si Frieda.

Si Frieda ginpaatubang liwat sa hukmanan kag ginpamatbatan sing anom ka tuig nga pagkabilanggo. “Sini nga tion kaupod ko ang akon mga masigkatumuluo, kag ang pagpakig-upod sa ila daku gid nga bulig.” Sang ginbuy-an sia sang 1956, nagsaylo sia sa Katundan nga Alemanya. Sa edad nga 90 anyos, si Frieda nagapuyo karon sa Husum, nga nagaalagad gihapon sa matuod nga Dios, nga si Jehova.

Si Frieda nakaeksperiensia sing 23 ka tuig nga paghingabot sa idalom sang duha ka diktadura. “Gintinguhaan sang mga Nazi nga gub-on ako sa pisikal; gintinguhaan sang mga Komunista nga dulaon ang akon kakugi. Diin ako nakakuha sing kusog? Gikan sa maayo nga batasan sa pagtuon sing Biblia sang wala pa ako mabilanggo, sa dalayon nga pagpangamuyo sang yara ako sa bartolina, sa pagpakig-upod sa mga masigkatumuluo kon posible, kag sa pagpaambit sang akon mga pagpati sa iban sa tanan nga higayon.”

Pasismo sa Hungary

Ang isa pa ka pungsod diin ang mga Saksi ni Jehova nag-antos sing diskriminasyon sa sulod sang madamo nga tinuig amo ang Hungary. Ang iban nakaeksperiensia sing paghingabot sang, indi lamang duha, kundi tatlo ka totalitaryan nga mga rehimen. Ang isa ka halimbawa amo si Ádám Szinger. Si Ádám natawo sa Paks, Hungary, sang 1922 kag ginpadaku nga isa ka Protestante. Sang 1937 ang pila ka Estudyante sang Biblia nagduaw sa puluy-an ni Ádám, kag nagpakita sia sa gilayon sing interes sa ila mensahe. Nakumbinsi sia gikan sa natun-an niya sa Biblia nga ang mga panudlo sang iya simbahan indi gikan sa Biblia. Gani naghalin sia sa Simbahan sang Protestante kag nagbuylog sa mga Estudyante sang Biblia sa ila publiko nga ministeryo.

Nagbaskog ang impluwensia sang Pasismo sa Hungary. Madamo nga beses nga nakita sang mga pulis si Ádám nga nagabantala sa mga pamalay kag gindakop sia agod interogahon. Nagbaskog ang pag-ipit sa mga Saksi, kag sang 1939 ang ila mga hilikuton gindumilian. Sang 1942, si Ádám gindakop, ginbilanggo, kag ginkastigo. Ano ang nakabulig sa iya nga mabatas ang pag-antos kag ang binulan nga pagkabilanggo sa edad nga 19 anyos? “Sang didto pa ako sa balay, gintun-an ko sing maayo ang Biblia kag nahangpan ko sing maathag ang mga katuyuan ni Jehova.” Si Ádám nabawtismuhan lamang subong isa ka Saksi ni Jehova sa tapos sia ginpaguwa sa bilangguan. Ginhimo yadto sa kagab-ihon sang Agosto 1942, sa isa ka suba malapit sa iya puluy-an.

Bilangguan sa Hungary, Labor Camp sa Serbia

Sang ikaduha nga bug-os kalibutan nga inaway, ang Hungary nagbuylog sa Alemanya kontra sa Unyon Sobyet, kag sang tigragas sang 1942, si Ádám gintawag nga magsoldado. Nagreport sia: “Nagsiling ako nga indi ako mahimo magsoldado bangod sang natun-an ko gikan sa Biblia. Ginpaathag ko ang akon neutral nga panindugan.” Ginpamatbatan sia sing 11 ka tuig nga pagkabilanggo. Apang si Ádám wala magdugay sa Hungary.

Sang 1943 mga 160 ka Saksi ni Jehova ang gindakop, ginpasakay sa mga lantsa, kag ginbiyahe sa Danube River padulong sa Serbia. Si Ádám isa sa ila. Sa Serbia ining mga bilanggo yara karon sa idalom sang pagdumalahan sang Third Reich ni Hitler. Ginbilanggo sila sa labor camp sa Bor kag ginpatrabaho sa isa ka minahan sang saway. Pagligad sang mga isa ka tuig, ginbalik sila sa Hungary, diin ginhilway si Ádám sang Sobyet nga mga tropa sang tigpamulak sang 1945.

Ang Hungary sa Idalom sang Komunista nga Pagdumalahan

Apang ang kahilwayan wala magdugay. Sang talipuspusan nga bahin sang dekada 40, ang mga hilikuton sang mga Saksi ni Jehova gindumilian sang Komunista nga mga awtoridad sa Hungary, subong sang ginhimo anay sang mga Pasista antes sang inaway. Sang 1952, si Ádám, nga sini nga tion 29 anyos na kag may asawa kag duha ka anak, gindakop kag gin-akusar sang nangindi sia liwat nga magsoldado. Nagpaathag si Ádám  sa hukmanan: “Indi ini ang una nga tion nga nangindi ako nga magsoldado. Sang panahon sang inaway, ginbilanggo ako kag gindala sa Serbia tungod sini man nga rason. Indi ako magsoldado bangod sang akon konsiensia. Isa ako ka Saksi ni Jehova, kag magapabilin ako nga neutral sa politika.” Ginpamatbatan si Ádám sing walo ka tuig nga pagkabilanggo, nga sang ulihi ginhimo nga apat ka tuig na lamang.

Si Ádám padayon nga nakaeksperiensia sing diskriminasyon tubtob sang tungatunga sang dekada 70, paglipas sang kapin sa 35 ka tuig nga una nga nagduaw ang mga Saksi ni Jehova sa puluy-an sang iya mga ginikanan. Sa sulod sini nga tion, ginpamatbatan sia sing 23 ka tuig nga pagkabilanggo sang anom ka hukmanan, ginbilanggo sa mga napulo ka bilangguan kag mga labor camp. Nagbatas sia sing paghingabot sa idalom sang tatlo ka rehimen​—⁠ang mga Pasista antes sang inaway sa Hungary, ang German National Socialists sa Serbia, kag ang mga Komunista sa tion sang cold war sa Hungary.

Si Ádám nagapuyo gihapon sa iya tumandok nga banwa sang Paks, nga nagaalagad sa Dios sing matutom. May yara bala sia tumalagsahon nga mga abilidad nga nagbulig sa iya nga mabatas sing madinalag-on ang mga kabudlayan? Wala. Nagpaathag sia:

“Ang pagtuon sa Biblia, pangamuyo, kag pagpakig-upod sa mga masigkatumuluo importante gid. Apang luyag ko ipatalupangod ang duha pa ka butang. Una, si Jehova amo ang Tuburan sang kusog. Ang suod nga kaangtanan sa iya amo ang nakabulig sa akon nga makalampuwas. Kag ikaduha, gindumdom ko pirme ang Roma kapitulo 12, nga nagasiling: ‘Dili kamo magtimalos.’ Gani wala gid ako magtanom sing aligutgot. Pila ka beses nga may higayon ako nga makabalos sa mga naghingabot sa akon, apang wala ko gid ini ginhimo. Indi naton dapat paggamiton ang kusog nga ginahatag ni Jehova sa aton agod balusan ang malaut sing malaut.”

Katapusan sang Tanan nga Paghingabot

Sa karon mahimo na masimba ni Frieda kag ni Ádám si Jehova nga wala sing balagbag. Apang, ano ang ginapakita sang ila mga inagihan tuhoy sa relihioso nga paghingabot? Nga ini nga paghingabot indi gid magmadinalag-on sa matuod nga mga Cristiano. Walay sapayan nga ang paghingabot sa mga Saksi ni Jehova nag-ubos sing daku nga manggad kag nagtuga sing mapintas nga pag-antos, napaslawan ini sa katuyuan sini. Sa karon, ang mga Saksi ni Jehova labi nga nagadamo sa Europa diin naggahom anay ang duha ka bantog nga mga diktadura.

Ano ang reaksion sang mga Saksi sa paghingabot? Subong ginapakita sang kasaysayan ni Frieda kag ni Ádám, ginsunod nila ang laygay sang Biblia: “Dili ka magpadaug sa malaut, kundi dag-a ang malaut paagi sa maayo.” (Roma 12:21) Madaug gid bala sang maayo ang malaut? Huo, kon ginaupdan ini sing mabakod nga pagtuo sa Dios. Ang kadalag-an sang mga Saksi ni Jehova sa paghingabot sa Europa isa ka kadalag-an sang espiritu sang Dios, isa ka pagpasundayag sang gahom para sa maayo nga resulta sang pagtuo nga ginapatubas sang balaan nga espiritu sa mapainubuson nga mga Cristiano. (Galacia 5:​22, 23) Sa masingki nga kalibutan sa karon, amo ini ang leksion nga mabinagbinag sing hanuot sang tanan.

[Mga retrato sa pahina 5]

Si Frieda Jess (Thiele na karon) sadto anay sang gindakop sia kag karon

[Mga retrato sa pahina 7]

Si Ádám Szinger sadto anay sang ginbilanggo sia kag karon