Kahanuklog​—Ang Yabi sa Kaayo kag Kaawa

“BASTA mapahaganhagan mo ang kasakit sang iban, ang kabuhi indi walay pulos,” sulat ni Helen Keller. Nahangpan gid ni Keller ang emosyonal nga kasakit. Sa edad nga 19 ka bulan, nagmasakit sia nga gintunaan sang iya pagkabulag kag pagkabungol. Apang gintudluan sang isa ka maawaon nga manunudlo si Helen sa pagbasa kag pagsulat sa Braille kag, sang ulihi, sa paghambal.

Nahibaluan gid sang manunudlo ni Keller, nga si Ann Sullivan, ang kalugaw-an sa pagpakigbato sa kasablagan sa lawas. Sia mismo diutayan lang mabulag. Apang mapailubon nga nagpahito si Ann sing paagi agod makakomunikar kay Helen paagi sa “pagtigbato” sing mga letra sa kamot ni Helen. Napahulag sa kahanuklog sang iya manunudlo, namat-od si Helen nga ihugod ang iya kabuhi sa pagbulig sa mga bulag kag bungol. Bangod nalandas niya ang iya kasablagan paagi sa daku nga panikasog, nahanuklog sia sa mga tawo nga amo man ang kahimtangan. Luyag niya sila buligan.

Mahimo natalupangdan mo nga sa sining makagod nga kalibutan, mahapos ‘ang pagtakop sa ganhaan sang mapinalanggaon nga pagkaluoy sang isa’ kag pasapayanan ang mga kinahanglanon sang iban. (1 Juan 3:17) Apang, ang mga Cristiano ginsugo nga higugmaon ang ila isigkatawo kag mainit nga maghigugmaanay. (Mateo 22:39; 1 Pedro 4:8) Ayhan nahibaluan mo ining katunayan: Bisan pa tuyo gid naton nga maghigugmaanay, masami naton mapasapayanan ang mga kahigayunan nga mapahaganhagan ang kasakit sang iban. Ayhan bangod wala naton mahibaluan ang ila mga kinahanglanon. Ang kahanuklog amo ang yabi nga makabukas sang ganhaan sa pagpakita naton sing kaayo kag kaawa.

Ano ang Kahanuklog?

Ang isa ka diksionaryo nagasiling nga ang kahanuklog amo ang “paghibalo kag paghangop sa kahimtangan, mga balatyagon, kag mga motibo sang iban.” Ginalaragway man ini subong ang ikasarang sa pagbutang sang kaugalingon sa lugar sang iban. Gani una sa tanan, ang kahanuklog nagakinahanglan nga nahangpan naton ang mga kahimtangan sang iban, kag ikaduha, nabatyagan man naton ang balatyagon nga ginatuga sang mga kahimtangan sa iya. Huo, ang kahanuklog nagalakip sang pagbatyag naton sang kasakit sang iban sa aton tagipusuon.

Ginapatuhuyan sang Kasulatan sa nagkalainlain nga paagi ang kinaiya nga ginabinagbinag naton. Ginlaygayan ni apostol Pedro ang mga Cristiano nga magpakita sing ‘patugsiling, utudnon nga gugma kag kaawa.’ (1 Pedro 3:8) Ang Griegong tinaga nga ginbadbad “patugsiling” literal nga nagakahulugan sing “pag-antos upod sa iban” ukon “pagkaawa.” Ginrekomendar ni apostol Pablo ang amo man nga sentimiento sang ginlaygayan niya ang mga masigka-Cristiano nga “magkalipay kaupod sang mga tawo nga nagakalipay; maghibi kaupod sang mga tawo nga nagahibi.” Nagsiling pa si Pablo: “Mangin mahunahunaon sa iban subong sa inyo kaugalingon.” (Roma 12:15, 16) Kag nagaugyon ka bala nga halos imposible  nga mahigugma naton ang aton isigkatawo subong sa aton kaugalingon kon wala naton ginabutang ang aton kaugalingon sa iya lugar?

Halos ang tanan may kinaugali nga kahanuklog sa pila ka kasangkaron. Sin-o bala ang wala matandog kon makita ang mga retrato sang makaluluoy kag gutom nga mga kabataan ukon sang nasit-an nga mga nagadalangop? Sin-o nga mahigugmaon nga iloy ang magpabaya sa hibi sang iya bata? Apang indi tanan nga pag-antos madali makita. Mabudlay gid mahangpan ang balatyagon sang isa nga ginapung-awan, sang isa nga may indi hilmunon nga kasablagan sa lawas, ukon may balatian may kaangtanan sa pagkaon—kon wala gid kita sing subong sini nga mga problema! Apang, ginapakita sang Kasulatan nga mahimo kag dapat naton palambuon ang kahanuklog sa mga tawo nga indi pareho sa aton sing mga kahimtangan.

Makasulatanhon nga mga Halimbawa sang Kahanuklog

Si Jehova amo ang aton panguna nga halimbawa sang kahanuklog. Walay sapayan nga himpit sia, wala sia nagapaabot nga mangin himpit kita, “kay sia gid nakahibalo sang aton pagkahuman, nagadumdom nga kita yab-ok.” (Salmo 103:14; Roma 5:12) Dugang pa, bangod nakahibalo sia sang aton mga limitasyon, ‘indi sia magtugot nga sulayon kita labaw sa aton masarangan.’ (1 Corinto 10:13) Paagi sa iya mga alagad kag sa iya espiritu, ginabuligan niya kita nga makita ang lulutsan.—Jeremias 25:4, 5; Binuhatan 5:32.

Personal nga nabatyagan ni Jehova ang kasakit nga ginaantos sang iya katawhan. Ginsilingan niya ang mga Judiyo nga nagbalik gikan sa Babilonia: “Sia nga nagatandog sa inyo nagatandog sang tawotawo sang akon mata.” (Zacarias 2:8) Nakahibalo gid sang kahanuklog sang Dios, ang manunulat sang Biblia nga si David nagsiling sa iya: “Isulod mo ang akon luha sa imo suludlan nga panit. Indi bala yara ini sa imo tulun-an?” (Salmo 56:8) Makalulugpay mahibaluan nga ginadumdom ni Jehova—subong bala nga nasulat ini sa tulun-an—ang mga luha sang iya matutom nga mga alagad samtang nagahimakas sila nga huptan ang ila integridad!

Kaangay sa iya langitnon nga Amay, si Jesucristo sensitibo sa mga balatyagon sang iban. Sang gin-ayo niya ang bungol nga tawo, gindala niya sia palayo ayhan agod indi sia mahuya ukon makibot sa milagruso nga pag-ayo sa iya. (Marcos 7:32-35) Sa isa pa ka hitabo, nakita ni Jesus ang isa ka balo nga babayi nga buot maglubong sa iya bugtong nga anak nga lalaki. Namutikan niya gilayon ang kasakit sang balo gani nagpalapit sia sa kompanyar, kag ginbanhaw ang bata.—Lucas 7:11-16.

Pagkatapos sang pagbanhaw sa iya, nagpakita si Jesus kay Saulo sa dalan pakadto sa Damasco kag ginpahibalo niya kay Saulo kon paano ang iya masingki nga paghingabot sa mga disipulo nag-apektar sa iya. “Ako si Jesus, nga imo ginahingabot,” siling ni Jesus sa iya. (Binuhatan 9:3-5) Personal nga nabatyagan ni Jesus ang kasakit nga ginaantos sang iya mga disipulo, kaangay sang isa ka iloy nga nagabatyag sang kasakit sang iya nagamasakit nga bata. Kag subong ang aton langitnon nga Mataas nga Saserdote, si Jesus ‘nahanuklog sa aton mga kaluyahon,’ ukon suno sa Rotherham bersion, may yara sia “patugsiling sa aton mga kaluyahon.”—Hebreo 4:15.

Natun-an ni apostol Pablo nga mangin sensitibo sa pag-antos kag mga balatyagon sang iban. “Sin-o bala ang maluya, kag indi ako maluya?  Sin-o bala ang nasandad, kag wala ako naakig?” pamangkot niya. (2 Corinto 11:29) Sang milagruso nga ginhubaran sing gapos sang isa ka anghel sanday Pablo kag Silas sa bilangguan sa Filipos, ang una nga ginhunahuna ni Pablo amo ang pagpahibalo sa manugbilanggo nga wala sing nakapalagyo. Mahinuklugon nga nabatyagan niya nga ang manugbilanggo mahimo nga magpanginmatay. Nahibaluan ni Pablo nga suno sa Romanong kustombre, silutan sing mabug-at ang isa ka manugbilanggo kon makapalagyo ang bilanggo—ilabi na kon ginsugo sia nga bantayan sing maayo ang bilanggo. (Binuhatan 16:24-28) Nagdayaw gid ang manugbilanggo sa nagaluwas-kabuhi nga buhat sang kaayo ni Pablo, kag sila sang iya panimalay naghimo sing mga tikang agod mangin mga Cristiano.—Binuhatan 16:30-34.

Kon Paano Palambuon ang Kahanuklog

Sulit-sulit nga ginapalig-on kita sang Kasulatan nga ilugon ang aton langitnon nga Amay kag ang iya Anak, si Jesucristo, gani ang kahanuklog isa ka kinaiya nga kinahanglan palambuon naton. Paano naton ini mahimo? May yara tatlo ka panguna nga paagi nga mapauswag naton ang aton pagkasensitibo sa mga kinahanglanon kag balatyagon sang iban: paagi sa pagpamati, pagpanilag, kag paggamit sing imahinasyon.

Magpamati. Paagi sa pagpamati sing maayo mahibaluan naton ang mga problema sang iban. Kag kon nagapamati kita sing maayo, labi pa nga mangin bukas sila sa pagpabutyag sang ila nasulod nga mga balatyagon. “Nagapakighambal lang ako sa isa ka gulang kon nagasalig ako nga magapamati sia sa akon,” paathag ni Miriam. “Luyag ko mahibaluan nga nahangpan gid niya ang akon problema. Nagadugang pa ang akon pagsalig sa iya kon ginapamangkot niya ako sing mga pamangkot nga nagapakita nga nagapamati sia sing maayo sa akon ginasugid sa iya.”

Magpanilag. Indi tanan magasugid sing tampad sa aton kon ano ang ila nabatyagan ukon kon ano ang ila problema. Apang, mamutikan sang isa ka maayo nga manugpanilag kon ang isa ka masigka-Cristiano daw ginapung-awan, kon ang isa ka tin-edyer nangin hipuson, ukon kon ang isa ka makugi nga ministro nagapaluya. Importante para sa mga ginikanan nga mamutikan sing temprano pa ang problema. “Sa pila ka paagi, nahibaluan sang akon iloy ang akon ginabatyag antes ako makighambal sa iya,” siling ni Marie, “gani mahapos para sa akon nga makighambal sing tampad sa iya tuhoy sa akon mga problema.”

Gamita ang imo imahinasyon. Ang labing epektibo nga paagi sa pagpukaw sing kahanuklog amo ang pagpamangkot sa imo kaugalingon: ‘Kon yara ako sa sini nga kahimtangan, ano ang akon batyagon? Ano ang akon reaksion? Ano ang akon kinahanglan?’ Ang tatlo ka butig nga manuglugpay ni Job wala magbutang sang ila kaugalingon sa iya lugar. Gani, ginpakamalaut nila sia tungod sa mga sala nga ginhaumhaum lamang nila nga ginhimo niya.

Masami nga mas mahapos para sa di-himpit nga mga tawo nga mulayon ang mga sayop sangsa hangpon ang mga balatyagon. Apang, kon tinguhaan gid naton nga gamiton ang aton imahinasyon sa kasisit-an sang iban nga nagaantos, magabulig ini sa aton nga magsimpatiya sa baylo nga magpakamalaut. “Nagalaygay ako sing mas maayo kon ginapamatian ko sing maayo kag ginatinguhaan nga hangpon ang bug-os nga kahimtangan antes ako maghatag sing mga panugda,” siling ni Juan, isa ka eksperiensiado nga gulang.

Ang mga publikasyon nga ginapanagtag sang mga Saksi ni Jehova nakabulig sa madamo sa sining bahin. Ginabinagbinag sang Lalantawan kag Magmata! nga mga magasin ang mga problema nga subong kasibod sa kapung-aw kag pag-abuso sa bata. Ining suno-sa-tion nga impormasyon nagabulig sa mga bumalasa nga mangin sensitibo pa sa mga balatyagon sang mga nagaantos sa sining mga paagi. Ang libro nga Questions Young People Ask—Answers That Work  nakabulig man sa madamo nga ginikanan nga mahangpan ang mga problema sang ila kabataan.

Ang Kahanuklog Nagabulig sa Cristianong mga Hilikuton

Pila lamang sa aton ang indi magsapak sa kahimtangan sang isa ka gutom nga bata kon may pagkaon kita nga mapaambit sa iya. Kon may kahanuklog kita, matalupangdan man naton ang espirituwal nga kahimtangan sang isa ka tawo. Ang Biblia nagasaysay tuhoy kay Jesus: “Sang nakita niya ang kadam-an naluoy sia sa ila, kay ginpanitan sila kag nag-alaplaag kaangay sang mga karnero nga wala sing manugbantay.” (Mateo 9:36) Minilyon karon ang yara sa amo nga espirituwal nga kahimtangan, kag nagakinahanglan sila sing bulig.

Subong sang panahon ni Jesus, kabay nga malandas naton ang pagkamay-nadampigan ukon tudok nga tradisyon agod malab-ot ang tagipusuon sang pila ka tawo. Ginapanikasugan sang mahinuklugon nga ministro nga mangita sing butang nga ginaugyunan ukon maghambal tuhoy sa mga topiko nga ginahunahuna sang mga tawo agod labi pa nga makagalanyat ang iya mensahe. (Binuhatan 17:22, 23; 1 Corinto 9:20-23) Bangod sang maayo nga mga buhat nga ginapahulag sang kahanuklog, labi pa nga batunon sang aton mga tagpalamati ang mensahe sang Ginharian, subong sang natabo sa manugbilanggo sa Filipos.

Ang kahanuklog nagabulig gid sa aton nga palampason ang mga kakulangan sang iban sa sulod sang kongregasyon. Kon ginatinguhaan naton nga mahangpan ang mga balatyagon sang isa ka utod nga nagsaklaw sa aton, wala duhaduha nga mas mahapos para sa aton nga patawaron sia. Ayhan amo man sini ang aton reaksion kon yara kita sa amo man nga kahimtangan kag inagihan. Ang kahanuklog ni Jehova nagapahulag sa iya nga ‘dumdumon nga kita yab-ok,’ gani indi bala dapat nga ang aton kahanuklog magapahulag man sa aton nga magpasunaid sa mga di-kahimpitan sang iban kag ‘hilway nga patawaron sila’?—Salmo 103:14; Colosas 3:13.

Kon nagalaygay kita, ayhan himuon naton ini sa mas malulo nga paagi kon nahangpan naton ang mga balatyagon kag pagkasensitibo sang nakasala. Ginadumdom man sang mahinuklugon nga Cristianong gulang: ‘Mahimo man ako magsayop sing subong sini. Mahimo nga mabutang man ako sa iya kahimtangan.’ Sa amo, si Pablo nagapanugyan: “Magtinguha nga pasibuon ina nga tawo sa espiritu sang pagkalulo, samtang ginabantayan sang kada isa ang iya kaugalingon, kay basi masulay man kamo.”—Galacia 6:1.

Ang kahanuklog makapahulag man sa aton nga maghatag sing praktikal nga bulig kon masarangan naton ini, bisan pa nagapangalag-ag ang masigka-Cristiano sa pagpangabay sini. Si apostol Juan nagsulat: “Ang bisan sin-o nga may pangabuhian sining kalibutan kag nakita niya ang iya utod nga nagakinahanglan apang nagatakop sang ganhaan sang iya mapinalanggaon nga pagkaluoy sa iya, sa ano bala nga paagi nga ang gugma sang Dios nagapabilin sa iya? . . . Maghigugmaanay kita, indi sa pulong ukon sa dila man, kundi sa buhat kag kamatuoran.”—1 Juan 3:17, 18.

Agod maghigugmaanay “sa buhat kag kamatuoran,” kinahanglan makita anay naton ang partikular nga mga kinahanglanon sang aton utod. Ginapanilagan bala naton sing maayo ang mga kinahanglanon sang iban sa tuyo nga buligan sila? Amo sini ang buot silingon sang kahanuklog.

Palambua ang Patugsiling

Mahimo indi kita duna nga mahinuklugon gid, apang mapalambo naton ining patugsiling. Kon nagapamati kita sing atentibo, nagapanilag sing maayo, kag masunson nga ginabutang ang aton kaugalingon sa kahimtangan sang iban, magalambo ang aton kahanuklog. Bilang resulta, mapahulag kita sa pagpakita sing kapin pa nga gugma, kaayo, kag kaawa sa aton mga kabataan, sa iban nga mga Cristiano, kag sa aton mga isigkatawo.

Indi gid pagtuguti nga punggan sang kakagod ang imo kahanuklog. “Wala sing isa sa inyo nga maghunahuna lamang sang iya kaugalingon nga mga butang,” sulat ni Pablo, “kundi binagbinagon man ang mga interes sang iban nga mga tawo.” (Filipos 2:4, Phillips) Ang aton walay katapusan nga palaabuton nagasandig sa kahanuklog ni Jehova kag sang iya Mataas nga Saserdote, si Jesucristo. Sa amo may moral kita nga salabton sa pagpalambo sini nga kinaiya. Ang aton kahanuklog magapalig-on sa aton nga mangin maayo pa nga mga ministro kag mga ginikanan. Labaw sa tanan, buligan kita sang kahanuklog nga matukiban nga “mas daku ang kalipay sa paghatag sangsa pagbaton.”—Binuhatan 20:35.

[Retrato sa pahina 25]

Ang kahanuklog nagalakip sang pagpanilag sing maayo sa mga kinahanglanon sang iban sa tuyo nga buligan sila

[Retrato sa pahina 26]

Makatuon bala kita sa pagpakita sing kahanuklog nga duna nga ginabatyag sang isa ka mahigugmaon nga iloy sa iya anak?