“Makuha Man Lang Ako Sulat”

“INDI ko gid malimtan ang natabo isa ka Lunes sang aga sa post office,” siling ni Andre, isa ka puti nga natawo sa Bagatnan nga Aprika kag nagaistar sa Namibia. “Nagaginutok ang mga tawo. May nasiplatan ako nga bag nga nabilin sa higad. Ginkuha ko ang akon sulat kag naglakat. Mga tatlo pa lang ka minuto ako nga nakalumbos, hinali lang nga may nagsigabong. Nabal-an ko sang ulihi nga may naglupok nga bomba malapit sa akon gintindugan.”

“Makuha man lang ako sulat,” siling ni Andre. “Pero bangod nabal-an ko nga inosente nga mga tawo ang nagkalamatay, kag ang pila sa ila kilala ko, naglalain gid ako. Nagapalangurog ako gihapon kon madumduman ko ini, bisan pa sobra na 25 ka tuig ang nagligad. Kon kaisa, ginapanan-aw ko ang mga nabiktima, kag narealisar ko nga diutayan lang gid ako mapatay.”

Problema Bisan Diin

Posible nga wala ini natabo sa imo, pero mahimo nabalitaan mo nga nagakatabo ini sa bilog nga kalibutan. Madamo na gid subong ang nangin terorista para matuman ang ila mga handum.—Basaha ang kahon nga “Sin-o ang mga Terorista?” sa masunod nga pahina.

Nadiskobrehan sang isa ka dyurnalista nga sang 1997 “apat lang ka pungsod ang pirme may pagpamomba.” Pero sang 2008, nagsulat man sia nga “sobra treinta ka pungsod sa tanan nga kontinente luwas lang sa Australia  kag Antartika ang nakaeksperiensia sang grabe nga halit sang pagpamomba.” Naghinakop sia nga “nagadamo na gid ang grupo nga nagahimo sini, nga nagapatay sang madamo nga tawo kada tuig.”—The Globalization of Martyrdom.

Binagbinaga ang pagpamomba nga ginsambit sa umpisa. Ang grupo nga nagpamomba nagapati nga nagapakigbato sila para sa kahilwayan. Gusto nila nga mangin independiente sa gobierno nga nagagahom sa ila pungsod. Pero, ngaa ginahimo ini sang mga tawo para matuman ang ila mga handum? Binagbinaga ang natabo kay Hafeni.

Si Hafeni natawo sa Zambia kag nagdaku sa mga refugee camp sa kaingod nga mga pungsod. “Akig gid ako,” siling niya, “sa wala kaluoy kag malain nga pagtratar sa akon pamilya kag sa iban.” Gani nag-entra sia sa militante nga grupo sang iya mga ginikanan.

Sa paghinumdom sadto, si Hafeni nagsiling: “Ang pinakamasubo gid amo ang epekto sini sa balatyagon sang mga refugee. Ginabulag ang mga bata sa ila mga iloy, amay, kag mga utod kay ang mga dalagku na nagaentra sa inaway. Madamo sa ila ang wala na nakapauli. Wala ko gid nakita si Tatay bisan sa piktyur lang. Nabal-an ko lang nga napatay sia sa inaway. Nasubuan gihapon ako asta subong.”

Maathag nga komplikado ini nga isyu. Pero kon maintiendihan mo ini, mahibaluan mo kon ano ang dapat himuon para mauntat ang terorismo.

[Kahon/Retrato sa pahina 4]

SIN-O ANG MGA TERORISTA?

Nagpaathag ang researcher nga si Mark Juergensmeyer: “Ang termino nga ‘terorismo’ mahimo gamiton sang isa para ilaragway ang bayolente nga mga buhat nga indi makatarunganon, pero kon nagapati ang isa nga makatarunganon ini, indi ini terorismo. Sa kabilugan, nagadepende ini sa personal nga pagtamod sang isa sa kahimtangan sang kalibutan: kon para sa iya malinong ang kalibutan, terorismo ang bayolente nga mga buhat. Pero kon magamo, ginakabig ini nga rasonable.”

Gani, masami nga pulitika ang kabangdanan sang terorismo. Madamo nga grupo ang nagasiling nga indi sila mga terorista, kundi ginapakigbato lang nila ang ila kahilwayan. Suno sa isa ka manunulat, ang terorismo amo ang (1) paghalit sa mga sibilyan kag (2) pagpamomba para mamahog. Gani masami nga nagagamit sang taktika sang mga terorista ang militante nga mga grupo, rebelde man ukon iya sang gobierno.