Ang Nagabalhin nga Kalibutan sang Elektroniko nga mga Hampang

“Ang pinakamabakal nga videogame sang nagligad nga tuig,” suno sa magasin nga “Newsweek,” “amo ang Grand Theft Auto 3.” Ang tulumuron sang hampang amo ang pag-uswag sa isa ka kriminal nga organisasyon paagi sa paghimo sing nagkalainlain nga mga krimen, subong sang prostitusyon kag pagpatay. “May resulta ang tanan nga himuon mo,” siling sang “Newsweek.” Kon maipit kag mapatay mo ang mga tawo nga nagalakat samtang nagamaneho sang imo kinawatan nga salakyan, lagson ka sang mga pulis. Kon matiro mo ang isa sa ila, lagson ka sang FBI. Kon mapatay mo ang isa ka ahente sang FBI, tinguhaan sang mga soldado nga patyon ka. Walay sapayan nga ang hampang para lamang kuntani sa mga 17 anyos paibabaw, ginabaligya man ini sa mga kabataan. Bisan ang mga 12-anyos interesado man kuno sa paghampang.

ANG pinakauna nga moderno nga computer game, ang Spacewar, ginhimo sang 1962. Ang tulumuron sang hampang amo ang pagsagang sa mga asteroid kag sa kaaway nga mga salakyan sa kahawaan. Madamo nga kaanggid nga mga hampang ang nagsunod pa. Sang naglapnag ang mas gamhanan nga personal nga mga kompyuter sang dekada 70 kag dekada 80, ang mga computer game nangin kinaandan na lang. May yara adventure games, quiz games, strategy games, kag action games. Halimbawa, sa isa ka strategy game, ang humalampang kinahanglan nga magplano kag magpatin-ad sang mga siudad ukon mga sibilisasyon. Madamo nga mga hampang ang nagailog sang mga isport, subong sang ice hockey kag golf.

May mga hampang nga ginadayaw bangod edukasyunal ini kag makalilingaw. Sa pila sini ka hampang, mahimo mo mapahugpa ang isa ka jumbo jet, mapadalagan ang isa ka inugpalumba nga salakyan ukon isa ka tren, masakyan ang snowboard, ukon malakbay ang bug-os nga kalibutan. Apang, ang iban nga mga action game, subong sang ginatawag nga shoot-em-up games, masami ginamulay bangod sang kasingki sini. Ang kinaandan nga tulumuron sang humalampang amo ang magpili sing isa ka hinganiban kag nian paniruhon kag pamatyon ang mga kaaway nga tawo ukon indi tawo.

“On-Line Games”​—⁠Bag-o nga Uso

Ang ginahanduraw nga pungsod sang Britannia may yara mga 230,000 ka banwahanon. Nanuhaytuhay ini nga mga tawo​—⁠mga soldado, mga sastre, mga panday, kag mga musikero. Nagapakig-away sila, nagatukod sing mga siudad, nagabukas sing mga talyer, nagaminyo, kag nagakapatay. Apang, ini nga Britannia indi matuod nga nagaluntad. Isa lamang ini ka ginakunokuno nga kalibutan sang Edad Media, isa ka duog diin ang mga humalampang sa Internet dungan nga nagahampang kag nagapakigkomunikar sa isa kag isa​—⁠isa ka sahi sang computer game, nga ginatawag on-line game, nga labi pa nga nagapopular kag ginapaabot nga mangin “masunod nga uso” sa mga computer game. Ang Ultima Online​—⁠nga nagalakip sang ginahanduraw nga pungsod sang Britannia​—⁠ginpakilala sang 1997 kag amo ang pinakauna nga hampang sa Internet. Sugod sadto, madamo pa nga mga hampang sa Internet ang nagtuhaw, kag madamo pa ang ginahimo.

Ano ang bag-o sa sini nga sahi sang hampang? Ang lainlain nga mga karakter nga makilala mo sa hampang ginakontrol, indi sang kompyuter, kundi sang iban pa nga mga humalampang nga kadungan mo nga nagagamit sang Internet. Linibo ka tawo ang makapakigbahin sa isa ka hampang. Halimbawa, ang Ultima Online ginahampang kuno sing dungan sang mga humalampang gikan sa 114 ka pungsod. Ang pagkapopular sining mga hampang nagadepende sing daku sa kon daw ano kadamo ang nagahampang. Ang mga humalampang mahimo maghambalanay kag sa amo magabatyag nga bahin sila sang isa ka bug-os kalibutan nga komunidad.

Daku nga Negosyo

Ang industriya sang elektroniko nga mga hampang malaumon gid tuhoy sa palaabuton sini. Sang 1997 ang kita kada tuig sang industriya sang computer kag  video game sa Amerika naglab-ot sa $5.3 bilyones, kag sa di-magkubos $10 bilyones ang benta sa bug-os nga kalibutan. Ini nga uso wala sing patimaan nga magahina. Ang negosyo sa elektroniko nga mga hampang ginalauman nga magatin-ad sing 50 tubtob 75 porsiento sa masunod nga lima ka tuig.

Kada adlaw, suno sa Forrester Research, kapin sa isa ka milyon ka tawo ang nagabuylog sa nagkalainlain nga mga hampang sa Internet, kag ang interes kuno sa mga on-line game labi pa nga magadugang kon maglapnag ang broadband, ang isa ka sahi sang tuman kadasig nga koneksion sa Internet. Ang mga kabataan nga naanad sa paghampang sing mga computer game wala nagapakita sing tanda nga magauntat sila sa paghampang kon magdaku na sila. Ang isa ka madugay na nga nagahampang nagsiling: “Ang paghampang sing mga computer game nangin isa ka paagi sang pagpakig-upod sa mga abyan sa bug-os nga kalibutan.”

Ang tanan bala nga computer game di-makahalalit nga kalingawan, ukon may yara bala ini mga katalagman? Tan-awon naton.