NA YACA ni vanua o Honduras e kena ibalebale ena vosa vakaSipeni “Titobu.” Qori na vosa a rairai vakayagataka o Christopher Columbus ni vakamacalataka tiko na Wasawasa na Atalanitika. Era kaya eso ni a buli va qori na yaca ni vanua qo o Honduras.

Era dau vakabibitaka na lewenivanua qo na bula vakavuvale, vakauasivi nodra dau dina kei na nodra duavata. Kena ivakaraitaki, rau na vakatulewa sara ga na itubutubu ena veika e vauca na ka me voli se nodra vuli na gone.

Levu na lewenivanua e Honduras era kawa itaukei, ia era tikitiki Urope. So na itaukei me vakataki ira na Chortí era se tiko ga ena vanua qo. So tale me vakataki ira na Garifuna, e duatani na vanua era cavutu mai kina na nodra kawa.

O ira na Garifuna era tikitiki Aferika, ra sema tale  tiko ga vei ira na kai Idia mai na Caribbean, era tiko ena yanuyanu o St. Vincent. Era yaco yani ena yanuyanu o Islas de la Bahía (Bay Islands) na Garifuna rauta na yabaki 1797. Ra qai tawana na baravi ena Caribbean, e Merika e Loma. Oti ra qai dewa ina veivanua vakaMerika.

Ra dau taleitaka na lewe i Garifuna na meke me salavata kei na qiri dramu. Era dau tokara na isulu ramase duiroka, era taleitaka na talanoa, kedra kakana na ereba (e dua na keke levu, e mamare e caka mai na tavioka).

E rauta ni 400 na ivavakoso ni iVakadinadina i Jiova e Honduras. Dau vakayacori na soqoni ena vosa vakaGarifuna, vagalu ni Honduras, vakaMandarin (Jaina), vakaMiskito, vakaSipeni, vakavalagi tale ga.