Raica sara na lewena

Raica na lewenivola

WASE TINI

E Tokona na Sokalou Savasava

E Tokona na Sokalou Savasava

1, 2. (a) Na ituvaki vakaloloma cava era vakila na tamata i Ilaija? (b) Na ituvaki dredre cava a vakila o Ilaija e Ulu i Kameli?

E RAICA tu o Ilaija na ilala levu era cabeta tiko yani na Ulunivanua o Kameli. Ena rarama ni malawa ni mataka, e laurai votu na tatara ni dravudravua kei na leqa ni kakana vei ira na lewenivanua. E vakaleqai ira sara ga na tolu veimama na yabaki ni lauqa.

2 Era maliwai ira na cabe tiko yani qo na le 450 na parofita qaciqacia i Peali, o ira qo era cati Ilaija na parofita i Jiova. Sa vakamatei ira oti e levu na dauveiqaravi i Jiova o Ranadi Jesepeli, ia o Ilaija e sega ni duavata tiko ga ena sokalou vei Peali. Era lomatarotarotaka na bete se na vakacava na dede ni nona dei tiko ena sokalou savasava. De ra nanuma ni sega ni rawa ni qaqa o Ilaija, ni le dua ga ra qai levu na ito ni bete. (1 Tui 18:4, 19, 20) E lako tale tu ga mai o Tui Eapi ena ilakolako qo, e vodo toka ena nona qiqi vakaturaga, e sega tale ga ni taleitaki Ilaija.

3, 4. (a) Na cava ena rere kina o Ilaija ena mataka ni siga ena yaco kina na ka vakatubuqoroqoro oya? (b) Taro cava eda na veivosakitaka?

3 Ni tokona duadua voli o Ilaija na sokalou savasava, ena vakatubuqoroqoro dina na veika e vakarau yaco qo. Ena veivakadrukai dina nodrau vakarau vakasota qo na vinaka kei na ca, ni se sega ni bau yaco vakadua eliu. Cava na rai i Ilaija ni sa cadra na siga me yaco kina qori? Ni “tamata ga vakataki keda o Ilaija,” e dau rere tale ga. (Wilika Jemesa 5:17.) Me qai sega vakacava ni rere: O koya duadua ga e tokona na sokalou savasava, ena yasana adua, era sa wavoliti koya tu e dua na ilala tawavakabauta, nodra tui vukitani, kei ira na bete dauvakadavedra era tokona kece na sokalou vei Peali.—1 Tui 18:22.

4 Era mai sotava tu vakacava na leqa levu qo na Isireli? Ena yaga vakacava vei keda nikua? Meda dikeva mada se yaga vakacava vei keda na vakabauta i Ilaija.

Na Kena iTinitini

5, 6. (a) Na cava era veilecayaki kina na Isireli? (b) A vakacudrui Jiova vakacava o Tui Eapi?

5 Levu na gauna e sega ni cakava rawa e dua na ka o Ilaija ni buturaki sobu na sokalou dina ena vuku ni nona vanua kei ira na Isireli. Dua na gauna balavu era veilecayaki voli kina na Isireli mera digitaka na lotu dina se lotu lasu, mera sokaloutaki Jiova se qarava nodra matakau na veimatanitu era wavoliti ira. Sa qai ca sara ena gauna i Ilaija.

6 O Tui Eapi, a vakawatitaki Jesepeli, na luvei tui Saitoni. E nona inaki na marama qo me vakatetea e Isireli na sokalou vei Peali qai vakawabokotaka na sokalou vei Jiova. A rawai o Eapi ena veivakamuai nei watina, tara kina na valenisoro kei na icabocabonisoro vei Peali, qai liutaka sara ga nodra qarava na kalou lasu qo.—1 Tui 16:30-33.

7. (a) Na cava sa rui vakasisila kina na sokalou vei Peali? (b) Eda vakadeitaka vakacava ni sega ni veisaqasaqa na iVolatabu kei na dede ni lauqa ena gauna i Ilaija? (Raica tale ga na  kato.)

7 Na cava sa rui vakasisila kina na sokalou vei Peali? Ni vakaleqai Isireli, qai levu era vakanadakuya kina na Kalou dina. E lotu vakasisila qai vakadomobula. E vakadonuya na nodra tiko na tagane kei na yalewa saqamua ni valenisoro, vakayacori ni ivalavala vakasisila, kei na nodra cabori na gone. A talai Ilaija o Jiova me vakasavuitukutuku vei Eapi, ni na tara na vanua e dua na lauqa me yacova ni tukuna na parofita ni Kalou na gauna ena oti kina. (1 Tui 17:1) Oti e vica vata na yabaki, sa qai gole tale o Ilaija vei Eapi, lai tukuna vua me soqoni ira na lewenivanua kei ira na parofita i Peali ina Ulunivanua o Kameli. *

Rawa gona ni tukuni, ni se vakabulabulataki tiko ga nikua eso na ka e semati ina sokalou vei Peali

8. E yaga vakacava vei keda nikua na itukutuku me baleta na sokalou vei Peali?

8 Na cava na kena yaga vei keda nikua? De ra nanuma eso ni tawayaga vei keda na itukutuku me baleta na sokalou vei Peali, ni sa sega ena gauna qo na valenisoro kei na icabocabonisoro e sokaloutaki kina. E sega ni italanoa makawa ga qori. (Roma 15:4) Na vosa “Peali” e kena ibalebale “itaukei” se “turaga.” E tukuna o Jiova vei ira na Isireli mera digitaki koya me nodra “peali” se watidra. (Aisea 54:5) O duavata ni so era se qarava tiko ga eso tale na turaga sega ni o koya na Kalou Cecere Duadua? Io, o ira na vakaliuca na qarai ni ilavo, cakacaka, ka ni veivakamarautaki, na veiyacovi, se nodra qaravi na kalou tale eso qai sega ni vakaliuci Jiova, sa ra vakaraitaka sara tiko ga se o cei e nodra turaga. (Maciu 6:24; wilika Roma 6:16.) Rawa gona ni tukuni, ni se vakabulabulataki tiko ga nikua eso na ka e semati ina sokalou vei Peali. Na kena vakadinadinataki ena gauna i Ilaija se o cei e Kalou dina, o Jiova se Peali, ena uqeti keda meda vakatulewataka vakayalomatua se o cei meda qarava.

“Lomalomarua”—Sala Cava?

9. (a) Na cava e veiganiti kina na Ulunivanua o Kameli ena vakavotui ni sokalou vei Peali? (Raica tale ga na ivakamacala e ra.) (b) Na cava e tukuna vei ira na lewenivanua o Ilaija?

9 E laurai vinaka mai na Ulunivanua tadravi cagi o Kameli—na buca kei Kisoni ena ruku ni ulunivanua, na Wasawasa Levu (Wasa na Mediterranean) e toka voleka e kea, yaco sara ina veiulunivanua kei Lepanoni ena vualiku. * Ni cadra na siga, e laurai votu na vakaloloma ni ituvaki ni vanua. Sa yali na qele bulabula a solia o Jiova vei ira na Isireli, sa kaukaua na qele ena todra ni siga kei na nodra lakosese na Isireli! Nira soqoni tu na lewenivanua, e torovi ira o Ilaija qai kaya: “E bogi vica mada kemuni na lomalomarua tiko kina? kevaka sa Kalou ko Jiova, mo ni muri koya: ia kevaka ko Peali, mo ni muri koya.”—1 Tui 18:21.

10. Era “lomalomarua” vakacava na tamata i Ilaija, na cava tale ga na ka dina era guilecava?

10 Na cava na ibalebale ni “lomalomarua” a cavuta o Ilaija? Era sega ni vakasamataka na Isireli ni dodonu mera digitaka, mera sokalou vei Jiova se Peali. Era nanuma mera cakava ruarua—vakamarautaki Peali ena nodra ivalavala vakasisila, ra qai kerea tale ga na veivuke i Jiova. De ra nanuma ni na vakalougatataka o Peali na nodra iteitei kei na nodra manumanu, o “Jiova ni lewe vuqa” ena taqomaki ira ena ivalu. (1 Sam. 17:45) Ia era guilecava e dua na ka dina era lecava tale ga e levu nikua—o Jiova e sega ni vinakata me sokaloutaki tale e dua, me caka vakatabakidua ga vua. Sega ni vakadonuya me bosoki vata na nona sokaloutaki kei na ivalavala ni sokalou tale eso. E okata qori me vakasisila qai veibeci!—Wilika Lako Yani 20:5.

11. E vukei iko vakacava na veika e vakamacalataka o Ilaija ena Ulunivanua o Kameli, mo dikeva tale kina na veika o vakaliuca kei na nomu sokalou?

11 Era “lomalomarua” na Isireli me vakataki koya e via muria e rua na sala ena dua ga na gauna. E levu tale ga nikua sa tiki tu ni nodra bula na veika era vakatokai me “peali,” sa vakanadakui na qaravi Kalou. Me uqeti keda mada ga na ivakasala i Ilaija me baleta na lomalomarua, meda dikeva tale kina na veika eda vakaliuca kei na noda sokalou.

Me Macala Mada se o Cei na Kalou Dina

12, 13. (a) Na cava e vakatututaka o Ilaija? (b) Eda na vakaraitaka vakacava nida nuidei vakataki Ilaija?

12 E rawarawa sara na vakatutu i Ilaija me baleta na kena vakadinadinataki se o cei e Kalou dina. Mera cakava na nodra icabocabonisoro na bete i Peali qai biuta kina na nodra isoro, mera qai masuta na nodra kalou me waqaca na kena buka. Ena cakava tale ga qori o Ilaija. A qai tukuna o koya: “Na kalou sa vosa mai e na buka waqa, me Kalou ga ko koya.” Sa matata vinaka tu vei Ilaija se o cei na Kalou dina. Nona tukuna mera cabora e liu na nodra isoro na parofita i Peali, e vakaraitaka ni kaukaua vinaka tu na nona vakabauta. E vakarawarawataka vei ira na kena meca na veika mera cakava. Era mani digia na bulumakau me nodra isoro qai masuti Peali. *1 Tui 18:24, 25.

13 Sa sega na cakamana nikua. Ia o Jiova e sega ni veisau. Se rawa tiko ga nida nuitaki koya me vakataki Ilaija. Me kena ivakaraitaki, nira sega ni duavata eso kei na ka e kaya na iVolatabu, laiva mera talaucaka mada na nodra nanuma se rai. Me vakataki Ilaija, da laiva vua na Kalou dina me vakatulewa kina. Kua nida nuitaki keda ga, da nuitaka ga na nona Vosa uqeti na Kalou, ni yaga ‘me veivakadodonutaki.’—2 Tim. 3:16.

Sa vakadeitaka tu o Ilaija ni sega ni dina na sokalou vei Peali, e vinakata mera vakadinadinataka sara ga e matadra na Isireli

14. E vakalialiai ira vakacava na parofita i Peali o Ilaija, na vuna?

14 Era vakarautaka na nodra isoro na parofita i Peali qai masuti koya sara: “I Peali, mo rogoci keimami mai.” Era tukuna tiko qori me vica na miniti, lai vica vata sara na aua. E kaya na iVolatabu, “A sa sega na domo e rorogo, se dua e vosa mai.” Ena sigalevu, e tekivu vakalialiai ira o Ilaija ena nona tukuna, de sega ni rogoci ira o Peali ni sa rui osooso, de tiko e valelailai, se moce tiko qai vinakati me vakayadrati. Baci tukuna tale vei ira o Ilaija: “Dou kaci vakadomoilevu.” Sa vakadeitaka tu o Ilaija ni sega ni dina na sokalou vei Peali, e vinakata mera vakadinadinataka sara ga e matadra na Isireli.—1 Tui 18:26, 27.

15. E laurai vakacava ena veika e yacovi ira na bete i Peali ni sega ni ka vakayalomatua meda digia tale e dua me noda turaga, o Jiova ga?

15 Sa vaka era lialia na bete i Peali, “ra sa kaci vakadomoilevu, ka tavalaki ira e nai seleiwau kei nai sele, me vaka na nodrai valavala, a sa dave mai na nodra dra.” E dreve kece ga na nodra sasaga! “A sa sega na domo e rorogo, se dua e vosa mai, se dua e rogoca.” (1 Tui 18:28, 29) Sega ni dua dina na kalou o Peali, qori e ivadi ga i Setani me vakamuai ira tani na Isireli mai na nodra qaravi Jiova. E macala tu ga, ni na rarawa qai vakamadualaki o koya e sega ni digitaki Jiova me nona turaga.—Wilika Same 25:3; 115:4-8.

Na ka e Macala

16. (a) Na cava era rairai nanuma na Isireli ni vakavinakataka na icabocabonisoro i Jiova ena Ulunivanua o Kameli o Ilaija? (b) E vakaraitaka vakacava o Ilaija ni nuitaka na nona Kalou?

16 Ni sa yakavi, sa gauna me vakacaboisoro kina o Ilaija. Taumada, a vakavinakataka e dua na icabocabonisoro vei Jiova era talaraka sobu na meca ni sokalou savasava. A vakayagataka e 12 na vatu, rairai mera nanuma kina na 10 na yavusa e Isireli, nira se vauci tiko ga ena Lawa a soli vei ira kece na 12 na yavusa. E vakarautaka na nona isoro qai sova kina na wai, rairai kau mai na Wasa na Mediterranean e toka voleka e kea. E vakasinaita tale ga ena wai na ikeli a kelia yavolita ena icabocabonisoro. E vakarawarawataka o Ilaija vei ira na parofita i Peali na veika mera cakava, ia na ka e vakarautaka me baleta na nona isoro era nanuma ni na dredre vei Jiova me cakava kina e dua na ka—e vakaraitaka qori ni nuitaka dina nona Kalou.—1 Tui 18:30-35.

E vakaraitaka na masu i Ilaija ni se kauaitaki ira tiko ga na Isireli, e vinakata me “saumaka tale na yalodra” o Jiova

17. E laurai vakacava ena masu i Ilaija na ka e vakaliuca, eda na vakadamurimuria vakacava qori?

17 Ni vakarautaka oti na veika kece, sa qai masu o Ilaija. Na matata kei na rawarawa ni nona qaqanimasu, e vakaraitaka sara ga na veika e vakaliuca. Koya e bibi duadua, e vinakata me kilai ni “Kalou e Isireli” o Jiova, e sega ni o Peali. Na kena ikarua, e via vakaraitaka ni o koya e dua ga na dauveiqaravi i Jiova, na veivakacaucautaki kei na veivakalagilagi me vagolei ga vua na Kalou. Kena ilutua, e vakaraitaka ni se kauaitaki ira tiko ga na Isireli o Ilaija, e vinakata me “saumaka tale na yalodra” o Jiova. (1 Tui 18:36, 37) Mani vakacava na levu ni veika rarawa era vakavuna ena nodra tawayalodina, se lomani ira tiko ga o Ilaija. Vakacava, rawa nida vakaraitaka tale ga ena noda masu nida kauaitaka na yaca i Jiova, eda yalomalumalumu qai yalololoma vei ira era gadreva na veivuke?

18, 19. (a) E sauma vakacava na masu i Ilaija o Jiova? (b) Na cava e tukuna vei ira na tamata o Ilaija mera cakava, na cava mera kua kina ni lomani na bete i Peali?

18 Ni vakarau masu o Ilaija, de ra veinanuyaka na duri tu e kea ke na vakataki Peali o Jiova. E sega ni yaga mera vakasama tale nira raica na ka e yaco ni sa masu oti o Ilaija. E tukuna na kena ivolatukutuku: “Sa qai lutu sobu mai na buka waqa i Jiova, ka kania nai soro kama, kei na buka, kei na vatu, kei na kuvu-ni-qele, ka dramica na wai e na keli.” (1 Tui 18:38) E veivakurabuitaki dina! Na cava ra qai cakava na tamata?

“Sa qai lutu sobu mai na buka waqa i Jiova”

19 Era kacivaka kece: “Sa Kalou ga ko Jiova; Sa Kalou ga ko Jiova.” (1 Tui 18:39) Era sa qai vakadinadinataka se o cei e Kalou dina, e sega ga vei ira na vakabauta. Ke ra mani vakadinata mada ga ena ka era raica oya ni Kalou dina o Jiova, e se sega tiko ga ni ivakaraitaki ni vakabauta dina. E kerei ira gona o Ilaija mera vakaraitaka nodra vakabauta ena nodra muria na Lawa i Jiova, mera vakamatei kece na parofita vakailasu kei na dauqaravi matakau. (Vkru. 13:5-9) Era meca i Jiova na bete i Peali ra qa nakita mera saqata na nona inaki. Dodonu beka mera lomani? E sega ni ivakaraitaki ni loloma na nodra vakamai bulabula na gone e sega na nodra cala mera isoro vei Peali. (Wilika Vosa Vakaibalebale 21:13; Jere. 19:5) E sega ni veiganiti mera lomani! Mani vakarota o Ilaija mera vakawabokotaki kece.—1 Tui 18:40.

20. Na cava e cala kina na nodra vakalelewa na dauveivakadiloi ni gauna qo ena nona vakamatei ira na bete i Peali o Ilaija?

20 Era vakalewa eso na dauveivakadiloi nikua na veika a yaco ena Ulunivanua o Kameli. Eso era leqataka de vakayagataki me yavu ni kena vakadonui na ivalavala voravora e vakacacani kina na lotu. Ka ni rarawa, ni levu nikua era vakaraitaka ena sala voravora nodra lomakatakata ena lotu. E sega ni va ya o Ilaija, a vakatauca tiko ga na lewadodonu i Jiova. Era kila na lotu vaKarisito dina nira na sega ni vakataki Ilaija mera vakamatei ira na daucaka ca. Era muria ga na ivakatagedegede a kotora o Jisu vei ira kece nona tisaipeli, ni tukuna vei Pita: “Daramaka na nomu iseleiwau ina kena taga, nira na mate ena iseleiwau o ira era vakayagataka na iseleiwau.” (Maciu 26:52) O Jiova ena vakayagataki Luvena me vakatauca na nona lewadodonu ena gauna mai muri.

21. Na cava e ganiti keda kina na lotu vaKarisito nikua na ivakaraitaki i Ilaija?

21 E bibi me laurai vua na lotu vaKarisito dina na vakabauta. (Joni 3:16) Eda rawa ni vakaraitaka qori nida vakadamurimuri ira na dausokalou yalodina me vakataki Ilaija. E sokaloutaki Jiova vakatabakidua qai uqeti ira na kena vo mera cakava tale ga qori. E doudou ni vakavotuya na lotu lasu a vakayagataka o Setani mera vakanadakui Jiova kina na Isireli. E sega ni vakau nona se nuitaka nona kila, e nuitaki Jiova ga me vakatulewa ena ka e yaco. Io, a tokona dina o Ilaija na sokalou savasava. Meda vakadamurimuria mada ga na nona vakabauta!

^ para. 9 E dau bulabula qai drokadroka na Ulunivanua o Kameli, ni wasoma na tau ni uca kei na lutu ni tegu ena vuku ni cagi batabata mai waitui e liwava toka na kena baba. E vakalagilagi o Peali ni vakavuna na tau ni uca, qori na vuna e bibi kina na sokalou e caka vua ena Ulunivanua o Kameli. Veiganiti gona me vakavotui tale ga ena vanua sa dravuisiga tu qo na sokalou vei Peali.

^ para. 12 E tukuna vei ira o Ilaija me baleta na isoro: “Kakua ni viria kina e dua na buka waqa.” Era kaya eso na vuku, ni so na dauqaravi matakau e tiko na qara vuni ena ruku ni nodra icabocabonisoro, dau vakawaqaci kina na buka qai nanumi ga ni vakavuna oya na kaukaua vuni.