Era yalodina tiko ga vei Jiova na tacida nira veilewaitaki se nira sotava eso tale na ituvaki dredre. Na nodra ivakaraitaki e uqeti keda meda dei ena vakabauta da qai nuidei ni o “Jiova ena mareqeti koya e yalodina vua.”—Same 4:3.

A susu ena dina o Ruth, ia a qai malumalumu vakayalo. A dua sara na luvena yalewa ni toso na gauna. Dua na siga a raica o Ruth nira vunau tiko na iVakadinadina i Jiova ni vakayagataki na teveli ena korolevu o La Plata. E votu sara ga mai vua na veika vakayalo a tuberi kina. E uqeti koya qori me veimaliwai tale kei ira ena ivavakoso qai vakavulici luvena ena iVolatabu. E dau sega ni taleitaka o watina me vakaitavi o Ruth ena cakacaka vakalotu, qai veilewaitaki koya me kua ni vakavulici luvedrau yalewa ena iVolatabu se kauti koya ina soqoni.

E kaya na loya nei Ruth ni tiko vei rau ruarua na itubutubu na dodonu me rau tuberi luvedrau ena nodrau vakabauta vakalotu. Ena sega ni siova na mataveilewai na dodonu qori, vakavo ke tiko na ivakadinadina ni na vakaleqai gone na vakabauta vakalotu e tuberi kina. E se qai yabaki va na luvedrau ena gauna ya, ia e kaya na mataveilewai me rau doka na itubutubu na nona galala ni sokalou na luvedrau. E vakamatatataka tale ga na mataveilewai vei rau na itubutubu ni se sega ni yacova o luvedrau na yabaki me vakatulewa kina vakataki koya ena veika me baleta na lotu. E tiko gona vei rau ruarua na itubutubu na dodonu me rau vakavulici gone ena veika vakalotu.

E dau wili iVolatabu e veibogi o luvedrau, e dau gole tale ga kei tinana ina soqoni. E vakanamata tu me lai sarasara ena Peceli e Buenos Aires.

E kaya na yapositolo o Paula me baleta na ivavakoso vaKarisito: “Ke rarawa e dua na tikiniyago, era na rarawa vata kei na tikiniyago qori na kena vo.” (1 Kor. 12:26) Qori na ka era vakila na iVakadinadina i Jiova e veiyasa i vuravura ena veika dredre rau sotava e rua na tacida e Azerbaijan, o Irina Zakharchenko kei Valida Jabrayilova. Ena Feperueri, 2015, era beitaki rau na tacida yalewa qori na vakailesilesi ni cala vakalawa nodrau vakaitavi ena cakacaka vakalotu. A vakarota na turaganilewa me rau lai waraka toka e valeniveivesu nodrau veilewai. E voleka ni dua na yabaki nodrau vesu ni toso tiko ga na gauna ni nodrau veilewai. E vakayacori vei rau na ivalavala kaukaua, qai vakatabui vei rau e levu na ka.

Ena Janueri, 2016, rau a veilewaitaki rau qai totogi ilavo ni tukuni ni rau cala dina. Ia a bokoca tale o turaganilewa na itotogi ilavo qai vakasukai rau i vale, ena vuku ni nodrau waraka toka mai vakadede nodrau veilewai. Erau kerea na tacida yalewa ina mataveilewai e dau rogoca tale na kisi ni veilewai me bokoci na cala erau a beitaki kina. E sega ni cakava e dua na ka na mataveilewai, rau mani kauta cake nodrau kisi ina Mataveilewai Cecere. Rau vakauta tale ga nodrau kudru ina komiti e dau valataka na dodonu ni lewenivanua, ena vuku ni nodrau vakatotogani kei na beci ni nodrau dodonu me rau tusanaka nodrau vakabauta.

E se sega ni oti vakadua na revurevu ni nodrau veilewaitaki  vakatawadodonu na tacida yalewa. Ia erau vakavinavinakataka vakalevu nodra veinanumi ena masu kei na nodra kauai na mataveitacini e veiyasa i vuravura. E vola o Sister Jabrayilova vei ratou na iLawalawa Dauvakatulewa: “Au vakila dina na yaga ni nomudou masu, e vukei keirau me keirau vosota na veika dredre. Au na sega ni guilecava na nomudou loloma kei na veikauaitaki, na loloma tale ga kei na veikauaitaki i Jiova, kei ira na mataveitacini e veiyasa i vuravura.”

Me tekivu mai na Julai, 2016, e balati ira e valeniveivesu e 55 na iVakadinadina i Jiova na matanitu o Eritrea ena vuku ni nodra vakabauta. Ia e tolu na tacida tagane ratou se vesu tu mai na Seviteba, 1994. Qori o Paulos Eyassu, Isaac Mogos, kei Negede Teklemariam. E ciwa tale na tacida tagane sa bau tini na yabaki na nodratou vesu tu.

Dua na ka vakasakiti a yaco ena Janueri, 2016. A rogoca kina na mataveilewai nodra kisi na iVakadinadina era vesu mai Asmara ena iVakananumi ena Epereli, 2014. Qori na imatai ni “cala” mera bau beitaki kina na iVakadinadina, qai soli vei ira na galala mera valataka nodra kisi. Na yavu cava era veilewaitaki kina na mataveitacini? E tukuni ni “cala vakalawa” na nodra soqoni, era mani totogi ilavo, ra sereki tale. Ia a sega ni ciqoma na kena itotogi o Saron Gebru e dua vei ira na beitaki, mani bala e valeniveivesu me ono na vula. E soli tu na galala me sikovi vakadua e veimacawa o Sister Gebru, e laurai tale ga ena itukutuku e tauri rawa ni qaravi vinaka e valeniveivesu. E vakavinavinakataka o Sister Gebru kei na 54 tale na iVakadinadina era tu e valeniveivesu na levu ni veinanumi ena masu, na noda dau “nanumi ira na tu e valeniveivesu me vaka sara ga [eda] vesu tu kei ira.”—Iper. 13:3.

Ena ika21 ni Tiseba, 2015, a vakadonui ena yasana o Bremen ena vuaira kei Jamani me soli vei ira na iVakadinadina i Jiova na galala ni sokalou era sega tu ni marautaka e liu. Na veivakadonui  qori e mai oti kina na va na yabaki ni kena vakayacori tiko na veilewai me baleta na galala ni sokalou. E levu vei ira na 16 na yasana e Jamani era vakalawataka nodra cakacaka na iVakadinadina i Jiova. Qori me lakovata kei na lewa e tauca na mataveilewai e dau raica me muri na lawa e vauca na bula raraba ni lewenivanua (Adminstrative Court). Ia ena vuku ni nodra vakaucacataki ira na iVakadinadina na dauveitusaqati, era sega kina ni duavata ena vakatulewa qori na vakailesilesi e Bremen.

Ni vakataulewa na mataveilewai levu e Jamani ena 2015, e kaya ni beca na yasana o Bremen na nodra dodonu na iVakadinadina ni sega ni via vakalawataka nodra cakacaka. E vakadonui ena yavu ni vakavulewa me soli na galala ni sokalou, qai okati tiko e keri na kena vakalawataki nodra cakacaka na iVakadinadina i Jiova e Bremen. Me vaka ga na veilotu tale eso e Jamani, e sega ni dodonu me lavaki mera sauma na iVakadinadina i Jiova na ivakacavacava era sega ni dau sauma na isoqosoqo vakalotu, me soli tale ga vakatautauvata na galala ni sokalou.

Era vaqara na vakailesilesi e Osh, Kyrgyzstan, eso na yavu mera beitaki rau kina na veitinani o Oksana Koriakina kei Nadezhda Sergienko. E kaya na dauveibeitaki ni matanitu ni rau dau lawakitaki ira na itaukeinivale na tacida yalewa ena gauna rau wasea kina vei ira na ivakavuvuli vakaivolatabu. Ni se waraki tiko na macala ni nodrau veilewai, e vakatabuya na turaganilewa me rau biuta na nodrau vale. E qai raica na mataveilewai ena Okotova, 2014, ni veicalati na ivakadinadina, a beci eso na lawa ena ka e vakayacori vei rau, qai cala na ka rau beitaki kina. A tokona na vakatulewa qori ena Okotova, 2015, na mataveilewai e dau rogoca tale na kisi ni veilewai.

A kerea na dauveibeitaki ni matanitu ena korolevu o Osh, me rogoca tale na kisi ni veilewai na Mataveilewai Cecere e Kyrgyzstan. Rau mani vakaroti na veitinani me rau rairai tale ena Mataveilewai. Ia ni rogoci tale nodrau kisi ena Epereli, 2016, a vakatututaka na nodrau loya na tacida yalewa me sa boko ga na kisi ni sa oti na gauna e soli me kauta kina e dua nona kudru ina  mataveilewai. A mani bokoca na kisi na turaganilewa, sa mai oti tale ga kina na veilewai.

E donu tu ga nodrau rai na tacida yalewa ena veika rau sotava. E kaya o Sister Sergienko: “Era dau cudru na tamata ke vakayacori vei ira eso na ka ca, ia au vakila na loloma kei na veikauaitaki i Jiova ena vukudra na mataveitacini. Keirau sega vakadua ni lomaleqa.” Erau vakadinadinataka na tacida yalewa qori na vosa ni yalayala i Jiova ena Aisea 41:10: “Mo kua ni rere niu tokoni iko . . . Au na tokoni iko ena ligaqu imatau daudina.”

Eratou curuma e tini na ovisa e dua na Vale ni Soqoni ena korolevu o Osh, Kyrgyzstan, ena ika9 ni Okosita, 2015. Era tiko ena soqoni qori e le 40 vakacaca. Eratou vakarota na ovisa me kua na soqoni baleta ni “cala vakalawa,” ratou veivakarerei tale ga ni ratou na vanavana. Ratou kau ina siteseni ni ovisa e tini na tacida tagane, ratou vakatotogani qai mokulaki e le ciwa, oti ratou sereki. Dua vei ratou na mokulaki vakaca o Nurlan Usupbaev. Oti e rua na siga nodratou moku, era vesuki Nurlan na ovisa qai tukuni ni cala vakalawa na soqoni a tuvanaka.

Ni rogoca na mataveilewai e Osh na kisi ni veilewai i Brother Usupbaev, e talaca na kisi na turaganilewa ni sega ni raica e dua na ivakadinadina ni cala e beitaki kina. A kerea na dauveibeitaki ni matanitu me rogoci tale na kisi ni veilewai. Ia e talaci na kisi qai kaya na mataveilewai ni sega ni beca e dua na lawa o Brother Usupbaev ena nona tuvanaka na soqoni, ni vakalawataki tu nodra cakacaka na iVakadinadina i Jiova e Kyrgyzstan.

Ni sega ni lomavakacegu na dauveibeitaki ni matanitu, a kerea me rogoca tale na kisi ni veilewai na Mataveilewai Cecere e Kyrgyzstan. E marau o Brother Usupbaev ni bokoca na kisi qori na Mataveilewai Cecere ena Maji, 2016. Sa dei toka ga na lewa erau tauca na mataveilewai erau vakataulewa e liu, qai vakadeitaki ni tu na dodonu vei ira na iVakadinadina i Jiova e Kyrgyzstan mera vakayacora nodra soqoni vakalotu. E se tu vakawawa ena  mataveilewai na kisi era veilewaitaki ratou kina na ovisa e Osh na tacida.

Era sega ni taleitaka na dau valataka na dodonu ni lewenivanua e Rusia na ka e cakava tiko na matanitu. Ia e se tusaqati ira tiko ga na iVakadinadina i Jiova kei na nodra cakacaka vakalotu na matanitu o Rusia. Era kaya na vakailesilesi ni 88 noda ivola e vakavuna na “tiko yavavala,” ra qai vakatabuya noda website vakadonui na jw.org. Era sega ni vakadonuya na vakailesilesi ni kasitaba ena 2015 me vakau yani e Rusia na iVolatabu—Vakadewa ni Vuravura Vou. E se sega ni tauca na mataveilewai  e Vyborg e dua na lewa me baleta na vakadewa vou ni iVolatabu, sega gona ni macala ke na okati tale ga me ivola e vakavuna na “tiko yavavala.” E toso cake ina dua tale na ivakatagedegede na ka e cakava na valenivolavola ni veibeitaki ni matanitu ena Maji, 2016. E vakarerei ira na iVakadinadina i Jiova ni na sogota nodra valenivolavola e Solnechnoye ena taudaku kei St. Petersburg, ni tukuni e “vakavuna na tiko yavavala na nodra cakacaka.”

E bukana sara tiko ga na matanitu o Rusia nodra tusaqati na iVakadinadina i Jiova, ia e tiko eso na irogo vinaka. A veilewaitaka na isoqosoqo ni iVakadinadina i Jiova e Tyumen ena tokalau kei Moscow na dauveibeitaki ni matanitu, qai kaya me vakatabui na nodra isoqosoqo. A tu na ivakadinadina nira bulia vakailawaki na ovisa eso na yavu mera beitaki kina na tacida, ia e se kaya ga na mataveilewai e Tyumen nira cala na iVakadinadina i Jiova. Ena ika15 ni Epereli, 2016, a veisautaka na Mataveilewai Cecere e Rusia na vakatulewa ni mataveilewai e ra qai kaya “ni sega na yavu me vakatabui kina na isoqosoqo ni iVakadinadina i Jiova ena korolevu o Tyumen.” Era duri sara ga ra qai vakasausau na le 60 na tacida ena valeniveilewai ni sa vakarogoya qori na turaganilewa.

 Era vakadeitaka na tamata i Jiova e Rusia mera qaravi Jiova tiko ga ‘se mani iyaragi cava e buli mera valuti kina.’—Aisea 54:17.

Era vakatalai mai koronivuli ena veiyabaki sa oti na gonevuli iVakadinadina e Rwanda nira sega ni via vakaitavi ena soqo ni lotu se boletaki vanua. A saga na matanitu me walia na leqa qori ena dua na lawa e biuta ena ika14 ni Tiseba, 2015, qai kena inaki me kau laivi kina na veivakaduiduitaki vakalotu. Era vakaroti na veikoronivuli ena lawa qori mera doka na nodra galala ni sokalou na gone.

A tabaki ena ika9 ni June, 2016, ena iwasewase ni jw.org e vakatokai na Newsroom, na ulutaga “Rwanda Acts to Counter Religious Discrimination in Schools.” E kurabuitaki ni a tabaki tale ga na ulutaga qori ena website ni dua na niusipepa rogo e Rwanda. E sivia na le 3,000 era vakaraitaka ena website ni niusipepa nodra taleitaka na ulutaga ra qai tukuna eso na ka vinaka me baleta na ka e cakava na matanitu. Era vakavinavinakataka na iVakadinadina e Rwanda na lawa qori, era nuidei kina na itubutubu ni na sega ni vakaleqa na nodra vuli na luvedra na veivakaduiduitaki vakalotu.

E vinakata na matanitu o Sauca Korea mera curu ina mataivalu na tagane era yabaki 19 ina 35. Qori e dua na ka era vakatovolei voli kina na tagane iVakadinadina i Jiova me 60 vakacaca na yabaki. E sega ni doka o Sauca Korea nona dodonu e dua me kua ni curu ina mataivalu ena vuku ni nona vakabauta, e sega tale ga ni vakarautaka na cakacaka me isosomi ni mataivalu. Ena so na vuvale, e rawa nira bala kece e valeniveivesu na kena tagane, liu o tutu, tarava o tata, oti sa qai vesu o gone ni sa yacova na yabaki e lavaki me curu kina ina mataivalu.

Sa vakataulewa oti vakarua na mataveilewai levu me baleta na lawa e vauca na curu ina mataivalu, qai kaya ni donu. Ia e  sega ni duavata kei na vakatulewa na mataveilewai e ra kei ira na tagane era totogitaki ena vuku ni lawa qori. Ena ika9 ni Julai, 2015, a rogoca na mataveilewai eso na ivakamacala ena vukudra na sega ni via curu ina mataivalu ena vuku ni nodra vakabauta. Kena ivakaraitaki, a vesu me 18 na vula e dua na tacida tagane o Min-hwan Kim ni muria na veidusimaki ni nona lewaeloma me kua ni vuli sotia. E kaya: “Au sa cakacakataka oti na kequ itotogi, au sa sere mai valeniveivesu. Au nuitaka nira na sega ni totogitaki e levu tale era sega ni via curu ina mataivalu ena vuku ni nodra vakabauta. Ke soli vei ira eso tale na cakacaka me isosomi ni mataivalu, e levu sara na ka era na veivuke kina ena itikotiko.” Ena qai vakarogoya vakamalua na mataveilewai levu nona vakatulewa.

E yabaki 53 e dua na tacida tagane o Bahram Hemdemov, e vakawati qai va na luvena tagane. E tagane matua vakayalo, qai vinaka na kena irogorogo ena itikotiko. A tauca na kena itotogi na mataveilewai ena Me, 2015, me va na yabaki nona vakacakacakataki vakaukaua e valeniveivesu. Na vuna? E tukuni ni “cala vakalawa” na nona vakayacora ena nona vale na soqoni vakalotu. E sega ni vinaka na ituvaki ni vanua e vesu tu kina o Brother Hemdemov, era sa vaqaqai koya vakavica na ovisa ni valeniveivesu ra qai mokulaki koya vakaca. Ia eratou yalodina tu ga vakavuvale vei Jiova. E dau vakayaloqaqataki Brother Hemdemov na watina o Gulzira ena gauna e lai sikovi koya kina.

Meda nanumi ira tiko mada ga ena masu na tacida era yalodina tiko ga nira sotava na veivakatovolei. E uqeti keda nodra ivakaraitaki meda yalodina tale ga vua na Kalou, nida nuitaka na yalayala ena Same 37:28: “Ena sega ni biuti ira na nona tamata yalodina.”