1. Ena yaga vakacava vei keda na noda qaravi Jiova ena sala e vakadonuya?

E DAU nanumi keda dina o Jiova, e vinakata meda vakila na yaga ni nona veidusimaki vakayalololoma. Ke da qaravi koya ena sala e vakadonuya, eda na vakila na bula marau, ena sega tale ga ni yacovi keda e levu na leqa. Ena vakalougatataki keda o koya, ena vukei keda tale ga. (Aisea 48:17) Ia e sega ni tukuni rawa na levu ni lotu ena gauna qo era kaya nira vakavulica na ka dina me baleti koya na Kalou. Kena ikuri ni duidui sara na ka era vakavulica me baleti koya kei na ka e vinakata.

2. Eda na kila vakacava na sala e dodonu meda qaravi Jiova kina? Na ivakatautauvata cava ena vakarawarawataka na noda kila qo?

² O na kila vakacava na sala e dodonu mo qaravi Jiova kina? E sega ni gadrevi sara mo vulica na nodra ivakavuvuli kece na veimatalotu, mo qai vakatauvatani ira. Na kena dina ga mo vulica na ka sara ga e kaya na iVolatabu me baleta na lotu dina. Dua mada na kena ivakatautauvata: Levu na vanua nikua e sa sega ni caka rawa kina na ilavo lasutaki. Ke nomu itavi mo dau vesuka na ilavo lasutaki, na cava o na cakava? O na saga beka mo vulica na irairai ni ilavo lasutaki kece? Sega. Ena vakabula gauna ke o vulica mada ga na irairai ni ilavo dina. Ni o sa buta vinaka ena irairai ni ilavo dina, sa na rawarawa sara nomu kila na ilavo lasutaki. Ena vakasama vata ga qo, e bibi tale ga meda kila na ivakatakilakila ni lotu dina, oti oya sa na qai rawa nida kila na lotu lasu.

3. Me vaka e kaya o Jisu, na cava meda cakava me vakadonui keda na Kalou?

³ E bibi meda qarava na Kalou ena kena iqaraqaravi e vinakata  o koya. Levu nikua era vakabauta ni vakadonuya na Kalou na lotu kece, ia e duatani na ka e kaya na iVolatabu. Na nona kaya e dua ni lotu vaKarisito e sega ni kena ibalebale ni sa lotu vaKarisito dina. A kaya o Jisu: “Era na sega ni curu kece ina Matanitu vakalomalagi o ira era tukuna vei au, ‘Turaga, Turaga,’ o koya ga e cakava na loma i Tamaqu mai lomalagi.” Me rawa gona ni qai vakadonui keda na Kalou, e dodonu meda kila mada na ka e vinakata vei keda, da qai vakayacora sara. O Jisu a vakatokai ira era sega ni cakava na loma ni Kalou mera “daucaka ca.” (Maciu 7:21-23) Na lotu lasu e vaka ga na ilavo lasutaki, e sega na betena. Qai kena e ca sara ni lotu lasu e dau veivakaleqai.

4. Na cava na ibalebale ni rua na sala e cavuta o Jisu, e vei na vanua erau dui tini kina?

⁴ Na bula tawamudu e dua na isolisoli ni Kalou e rawa ni noda kece na lewe i vuravura. Ia ke da vinakata meda bula tawamudu ena Parataisi, e dodonu meda qarava na Kalou ena kena iqaraqaravi e vinakata o koya, da qai moica noda bula me salavata kei na lomana. Ka ni rarawa ni levu era sega ni via vakayacora qo. Oya na vuna e kaya kina o Jisu: “Dou curu ina matamata qiqo, ni rabalevu na matamata qai galala na sala e basika ina rusa, e le levu tale ga era muria tiko, ia e qiqo na matamata qai rabalailai na sala e basika ina bula, e le lailai tale ga era kunea.” (Maciu 7:13, 14) Na lotu dina ena tini ina bula tawamudu. Na lotu lasu ena tini ina rusa. E sega ni vinakata o Jiova me dua vei keda e vakarusai, ya na vuna e solia tiko kina na gauna vei ira mai na veivanua kece ga mera vulica na veika e baleti koya. (2 Pita 3:9) Kena ibalebale, na ivakarau ni noda qarava na Kalou e rua na vanua e rawa ni tini kina, na bula se na mate.

5. Eda na kilai ira vakacava na lewe ni lotu dina?

⁵ Ena kunei vakacava na “sala e basika ina bula”? E kaya o Jisu ni na kilai na lotu dina vei ira na lewena. “Dou na kilai ira ena vuadra,” e kaya o koya. “Ena vuataka ga na vua vinaka na kau vinaka.” (Maciu 7:16, 17) Kena ibalebale ni o ira era lotu  dina era na kilai ena nodra ivalavala kei na ka era vakabauta. Era sega ni bula uasivi o ira era lotu dina, era dau cala tale ga, ia vakailawalawa era dau saga kece mera cakava na loma ni Kalou. Meda raica mada qo e ono na ka era kilai tani kina na lewe ni lotu dina.

6, 7. Era raica vakacava na iVolatabu o ira era qarava dina tiko na Kalou? E ivakaraitaki vakacava o Jisu ena tikina qo?

⁶ O ira era qarava dina tiko na Kalou e yavutaki nodra ivakavuvuli ena iVolatabu. Na iVolatabu sara mada ga e kaya: “E vakavuna na Kalou na iVolatabu kece, e yaga me veivakavulici, me veivunauci, me veivakadodonutaki, me veidusimaki ena ka e dodonu, me vakarautaki vinaka kina na tamata ni Kalou, me tu vakarau tale ga me vakayacora na cakacaka vinaka kece.” (2 Timoci 3:16, 17) A vola na yapositolo o Paula vei ira na nona itokani lotu vaKarisito: “Ni gauna oni ciqoma kina na vosa ni Kalou oni rogoca vei keitou, oni sega ni raica me vosa ni tamata, ia oni vakabauta ni vosa dina ni Kalou.” (1 Cesalonaika 2:13) O koya gona, na ka era vakabauta kei na ka era cakava na lewe ni lotu dina e sega ni yavutaki ena vakasama vakatamata se itovo vakavanua. E yavutaki sara ga ena Vosa ni Kalou na iVolatabu.

⁷ E ivakaraitaki sara ga vei keda o Jisu Karisito ena nona yavutaka na nona ivakavuvuli ena Vosa ni Kalou. A kaya ena nona masu vua na Tamana vakalomalagi: “E ka dina na nomuni vosa.” (Joni 17:17) E vakabauta o Jisu na Vosa ni Kalou, na veika kece e vakavulica e yavutaka ga ena iVolatabu. E dau kaya vakalevu o koya: “E volai.” (Maciu 4:4, 7, 10) Oti sa qai dau cavuqaqataka eso na tikinivolatabu. O ira tale ga era qarava dina tiko na Kalou nikua era sega ni vakavulica ga na nodra nanuma. Era vakabauta ni iVolatabu e Vosa ni Kalou, era yavutaka tale ga kina na nodra ivakavuvuli.

8. Na cava e tiki ni noda qaravi Jiova?

⁸ O ira na lewe ni lotu dina era qaravi Jiova duadua ga, era dau vakatakila tale ga na yacana. A kaya o Jisu: “E dodonu mo sokalou vei Jiova na nomu Kalou, me vakatabakidua vua na nomu veiqaravi tabu.” (Maciu 4:10) O koya gona, o ira na  tamata ni Kalou era sega ni qarava tale e dua, o Jiova duadua ga. E tiki ni nodra veiqaravi na nodra vakatakila yani na yaca ni Kalou dina kei na veika me baleti koya. E kaya na Same 83:18: “O kemuni, na yacamuni ga o Jiova, o kemuni ga oni Cecere Duadua e vuravura taucoko.” E ivakaraitaki vinaka o Jisu ena nona dau saga mera kila na Kalou na lewenivanua, me vaka e kaya ena nona masu: “Au sa vakatakila na yacamuni vei ratou oni solia vei au e vuravura.” (Joni 17:6) O ira tale ga era qarava dina tiko na Kalou nikua era dau tukuna yani na yacana, na nona inaki, kei na nona itovo.

9, 10. Na cava eso na sala era vakaraitaka kina na lotu vaKarisito dina na nodra veilomani?

⁹ Era dau veilomani dina na tamata ni Kalou, era sega ni dau nanumi ira ga. A kaya o Jisu: “Na ka qo era na kila kece kina ni dou noqu tisaipeli, ke dou veilomani.” (Joni 13:35) E vaka sara ga ya na nodra dau veilomani na lotu vaKarisito taumada. Na veilomani dina vakalou e vaka e dua na ivau kaukaua. Na duidui matatamata, duidui ni ivakatagedegede ni bula, se duidui ni vanua era cavutu mai kina e sega ni tawasea rawa na ivau qo. Kena veibasai ni nodra veilomani e sa na qai vakavolekati ira ga vei ira na tacidra. (Wilika Kolosa 3:14.) E sega ni kune vei ira na lewe ni lotu lasu na veilomani dina va qo. Eda kila vakacava ya? Era veivakamatematei ni carubi na ivalu ni nodra dui matanitu se ivalu vakayavusa. Ia o ira na lotu vaKarisito dina era sega ni tauri iyaragi mera vakamatei ira kina na tacidra vakayalo, se dua tani tale. E kaya na iVolatabu: “Na ka qo era na kilai kina na luve ni Kalou kei ira na luve ni Tevoro: O koya e sega ni cakava tiko na ka dodonu e sega ni tovata kei na Kalou, e vaka kina o koya e sega ni lomani tacina. . . . meda veilomani, meda kua ni vakataki Keni, o koya e tovata kei na vunica, ni labati tacina. Ia na cava e labati koya kina? Ni torosobu na nona ivalavala, ia e dodonu na ivalavala i tacina.”—1 Joni 3:10-12; 4:20, 21.

¹⁰ Ia na loloma dina e sega ni okati wale ga kina na noda sega ni veivakamatei. O ira na lotu vaKarisito dina era solia wale na nodra gauna, nodra kaukaua, kei na nodra iyau mera veivuke kina, mera veivakayaloqaqataki tale ga. (Iperiu 10:24, 25)  Era dau dina, era dau veivukei ena gauna ni leqa. Ia era sega ni vakayacora ga qo ena nodra veimaliwai vakataki ira, era muria sara ga na ka e kaya na iVolatabu mera “caka vinaka vei ira na tamata kece.”—Kalatia 6:10.

11. Na cava e bibi kina meda vakabauta ni vakayagataki Jisu Karisito na Kalou meda vakabulai kina?

¹¹ Era vakabauti Jisu Karisito na lotu vaKarisito dina, ra qai kila ni a vakayagataki koya na Kalou mera vakabulai kina. E kaya na iVolatabu: “E sega tale ni dua ena veivakabulai, ni sega tale ni dua na yaca e ruku i lomalagi e soli vei keda meda vakabulai kina.” (Cakacaka 4:12) Me vaka eda sa raica mai ena Wase 5, a solia o Jisu na nona bula me kedra ivoli na tamata talairawarawa. (Maciu 20:28) Kena ikuri, o Jisu sara ga na Tui ni Matanitu vakalomalagi e lumuta na Kalou me na lewai vuravura mai. E vinakata na Kalou meda talairawarawa vei Jisu, meda muria tale ga na nona ivakavuvuli ke da vinakata meda bula tawamudu. Oya na vuna e kaya kina na iVolatabu: “Ena bula tawamudu o koya e vakaraitaka ni vakabauta na Luvena, o koya e talaidredre vua na Luvena ena sega ni vakabulai.”—Joni 3:36.

12. Na cava e okati ena noda sega ni vakavuravura?

¹² Era sega ni vakavuravura na lotu vaKarisito dina. A kaya o Jisu ena gauna e lewai kina vei Pailato na iliuliu ni Roma: “E sega ni vakavuravura na noqu Matanitu.” (Joni 18:36) Se mani matanitu cava era vakaitikotiko kina, o ira na imuri dina i Jisu era vakarorogo ina nona Matanitu vakalomalagi, ya na vuna era sega ni veitovaki kina ena veika vakapolitiki kei vuravura. Era sega ni vakaitavi ena nodra veileti na veimatanitu. Ena dua tale na yasana, o ira na tamata ni Kalou era sega ni siova na nodra digidigi eso mera lewe ni isoqosoqo vakapolitiki, mera tu ena veidigidigi, se vakaitavi kina. Kena ikuri, e dina nira sega ni veitovaki ena ka vakapolitiki na dauveiqaravi dina ni Kalou, era muria ga na lawa ni matanitu. Ena vuku ni cava? Ni vakaroti ira sara ga na Vosa ni Kalou mera “talairawarawa . . . vei ira na iliuliu cecere” ni matanitu. (Roma 13:1) Ia ke veisaqasaqa kei  na loma ni Kalou na ka era vinakata na veiliutaki vakapolitiki, era na muria ga na dauveiqaravi dina ni Kalou na nodratou ivakaraitaki na yapositolo ni ratou kaya: “E dodonu me keitou talairawarawa ga vua na Kalou ni iliuliu, sega vua na tamata.”—Cakacaka 5:29; Marika 12:17.

13. Era raica vakacava na Matanitu ni Kalou na imuri dina i Jisu? Na cava era sa cakava kina?

¹³ Era dau vunautaka na imuri dina i Jisu ni inuinui duadua  ga ni kawatamata na Matanitu ni Kalou. E parofisaitaka o Jisu: “Ena vunautaki mada na itukutuku vinaka qo ni Matanitu ni Kalou ena veiyasa i vuravura me ivakadinadina ina veimatanitu kece, sa na qai yaco na icavacava.” (Maciu 24:14) O ira na imuri dina i Jisu Karisito era na sega ni uqeti ira na lewenivanua mera vakararavi vei ira na iliuliu vakatamata mera walia na nodra leqa, ia era na uqeti ira ga mera nuitaka na Matanitu ni Kalou mai lomalagi, qori duadua ga na inuinui ni kawatamata. (Same 146:3) A vakavulici keda o Jisu meda masulaka na matanitu uasivi ya ena nona kaya: “Me yaco mai na nomuni matanitu. Me caka na lomamuni e vuravura me vaka e caka tiko mai lomalagi.” (Maciu 6:10) E parofisaitaka na Vosa ni Kalou ni Matanitu vakalomalagi ya ena “vurumemeataka, ena vakawabokotaki ira na veimatanitu kece qori [era veiliutaki tiko nikua], ena tu ga me tawamudu.”—Taniela 2:44; Vakatakila 16:14; 19:19-21.

14. Na lotu cava o vakabauta ni laurai vua na ivakatakilakila kece ni lotu dina?

¹⁴ Ena vuku ni veika eda se qai dikeva mai, tarogi iko mada ena taro qo: ‘Na lotu cava e yavutaki na kena ivakavuvuli kece ena iVolatabu, qai dau tukuna na yaca i Jiova? Na lotu cava e vakaraitaka sara ga na loloma vakalou, e vakabauti Jisu, e sega ni vakavuravura, qai dau vunautaka na Matanitu ni Kalou me inuinui duadua ga ni kawatamata? Vei ira kece na lotu kei vuravura, na lotu cava e vakayacora na veika kece qo?’ E macala ni iVakadinadina i Jiova duadua ga.—Wilika Aisea 43:10-12.

15. Na cava e vinakata na Kalou meda cakava me ikuri ni noda vakabauta ni bula dina tiko o koya?

¹⁵ E sega ni veirauti meda vakabauta wale tu ga na Kalou. Baleta e kaya na iVolatabu ni o ira mada ga na timoni era vakabauta ni bula tiko na Kalou. (Jemesa 2:19) Ia era sega ni cakava na loma ni Kalou, e sega tale ga ni vakadonui ira o Jiova. Me qai vakadonui keda na Kalou, e dodonu meda vakabauta ni bula dina tiko o koya, ia e sega ni yala ga e kea, e dodonu meda  cakava tale ga na lomana. E dodonu tale ga meda tawasei keda mai na lotu lasu da qai tutaka na sokalou dina.

16. Na cava meda cakava ena veika e vauca na lotu lasu?

¹⁶ E vakaraitaka na yapositolo o Paula ni sega ni dodonu meda vakaitavi ena qaravi kalou lasu. E vola o koya: “‘Ni lako tani mai na kedra maliwa, ni tawasei kemuni,’ e kaya o Jiova, ‘ni kua ni tara tiko na ka e sega ni savasava,’ ‘au na qai ciqomi kemuni.’” (2 Korinica 6:17; Aisea 52:11) O koya gona, era na qarauna na lotu vaKarisito mera kua sara ni vakaitavi ena dua na ka e tiki ni sokalou lasu.

17, 18. O cei o “Papiloni na Ka Levu?” Na cava e bibi kina meda “lako tani vua”?

¹⁷ E vakaraitaka na iVolatabu ni lotu lasu kece era tiki ga kei “Papiloni na Ka Levu.” * (Vakatakila 17:5) Na yaca qo eda lai nanuma lesu tale kina na koro makawa o Papiloni, na vanua e tekivu kina na lotu lasu ni oti na Waluvu ena siga i Noa. E levu na ivakavuvuli kei na ivalavala sa takalevu tu nikua ena lotu lasu era se tauyavu makawa kece ga mai Papiloni. Kena ivakaraitaki, o ira na kai Papiloni era dau qarava na duatolu tabu se le tolu vakalou. Nikua, na le tolu vakalou sa dua sara tu ga na ivakavuvuli bibi ena levu na lotu. Ia e tukuna vakamatata na iVolatabu ni dua ga na Kalou dina, o Jiova, na Luvena o Jisu Karisito. (Joni 17:3) Era dau vakabauta tale ga na kai Papiloni ni gauna e mate kina na tamata, e bula tiko ga na yalona, na yalo qo e rawa ni lai vakararawataki tiko ena dua na vanua. Nikua, era vakavulica e levu na lotu ni bula tiko ga na yalo, eso na yalo qo era na lai vakararawataki i eli.

¹⁸ Sa roboti vuravura na ivakarau ni sokalou kei Papiloni makawa, o koya gona, e veiganiti mera vakatokai tale ga na lotu lasu kece e vuravura ena gauna qo me o Papiloni na Ka Levu. Ia sa parofisaitaka tu na Kalou ni na qai sotava vakasauri o Papiloni na Ka Levu na kena itinitini. Vakacava, o sa taura rawa na vuna e bibi kina mo tawasei iko vakadua sara ga mai vei Papiloni na Ka Levu? E vinakata na Kalou o Jiova mo “lako tani vua”  ena kena gauna totolo duadua, de o bera.—Wilika Vakatakila 18:4, 8.

19. Na ka vinaka cava o na sotava ni o qaravi Jiova?

¹⁹ De dua era na sega ni taleitaki iko eso ni o sa sega tale ni via vakaitavi ena dua na ka e vauci kina na lotu lasu. O na rairai rarawataka na tikina qori, ia ni o qaravi Jiova kei ira na tacimu vakayalo, o na vakalougatataki vakalevu. O sa vakatotomuri ira na tisaipeli taumada i Jisu ena nomu vakanadakuya eso na ka mo muri koya kina. Qo o na kunea tale ga kina e levu na tacimu vakayalo. O sa na mai lewe ni dua na vuvale levu era lewena e vica vata na milioni na lotu vaKarisito dina ena veiyasa i vuravura, o ira qo era na lomani iko dina. O sa na vakanuinui tale ga kina ena bula tawamudu ena ituvaki vou sa roro tiko mai. (Wilika Marika 10:28-30.) O cei e kila, de dua era na via vulica na iVolatabu kei na kena ivakavuvuli o ira na wekamu era vakanadakui iko ena gauna qo ena vuku ni nomu vakabauta, ra yaco sara mera qaravi Jiova.

20. Na cava era sa vakanamata tu kina o ira na lewena na lotu dina?

²⁰ E vakaraitaka na iVolatabu ni dua na gauna qo, ena muduka na Kalou na ituvaki kei vuravura, me qai sosomitaka ena dua na ituvaki vou era na bula ga kina na yalododonu, me qai veiliutaki duadua ga na Matanitu ni Kalou. (2 Pita 3:9, 13) Sa na wacava na totoka ni vuravura ena gauna ya! Ena ituvaki vou, sa na dua ga na lotu. E ka vakayalomatua ena gauna sara ga qo mo kabiti ira na dauveiqaravi dina ni Kalou.