۱
نام الهی در نوشتههای مقدس عبری
نام الٰهی به خط عبری باستان که قبل از تبعید به بابِل استفاده میشد
نام الٰهی به خط عبری که بعد از تبعید به بابِل استفاده میشد
نام الٰهی که با چهار حرف عبری יהוה، نوشته میشود، نزدیک به ۷۰۰۰ مرتبه در نوشتههای مقدّس عبری آمده است. این چهار حرف عبری به تِتراگراماتُن معروف است که در ترجمهها به صورت «یهوه» نوشته میشود. این نام بسیار بیش از هر نامی دیگر، در کتاب مقدّس به کار رفته است. نویسندگان کتاب مقدّس تحت الهام الٰهی برای اشاره به خدا از عناوین متعدد و عبارات توصیفی همچون «قادر مطلق،» «متعال» و «خداوند» استفاده کردهاند، اما تِتراگراماتُن تنها نامی است که آنان منحصر به خدا و به عنوان نام شخصی او به کار بردهاند.
یَهُوَه خدا خود راهنمای نویسندگان کتاب مقدّس بوده است که آنان نامش را به کار برند. برای مثال به یوئیل نبی الهام نمود که چنین بنویسد: ‹هر که نام یَهُوَه * را بخواند نجات یابد.› (یوئیل ۲:۳۲) همچنین یکی از مزمورنویسان را به نوشتن این گفته برانگیخت: «بدانند تو که اسمت یَهُوَه میباشد، به تنها بر تمامیِ زمین متعال هستی.» (مزمور ۸۳:۱۸) در واقع، نام الٰهی حدود ۷۰۰ مرتبه تنها در کتاب مزامیر آمده است؛ کتابی که به صورت شعرگونه نوشته شده است و قوم خدا آن را میخواندند و مکرّراً از آن نقلقول میکردند. پس چرا در بسیاری از ترجمههای کتاب مقدّس نام خدا نیامده است؟ چرا ما امروزه نام خدا را به صورت «یَهُوَه» به کار میبریم؟ نام خدا «یَهُوَه» به چه معنی است؟
قطعهای از مزامیر در یکی از طومارهای دریای مرده که قدمت آن به نیمهٔ اول قرن اول میلادی برمیگردد. این متن با خط عبریای که پس از تبعید از بابِل متداول بود نوشته شده است، اما تِتراگراماتُن به کرّات با خط عبری باستان به چشم میخورد
چرا در بسیاری از ترجمههای کتاب مقدّس نام خدا نیامده است؟ این امر دلایل گوناگون دارد. برخی بر این عقیدهاند که خدای واحد و متعال نیاز به نامی که معرف او باشد، ندارد. برخی نیز تحت تأثیر سنّتی یهودی که ممکن است ریشهٔ آن ترس از بیحرمتی به نام خدا بوده باشد، از به کار بردن این نام اجتناب میکنند. گروهی
نیز بر این اعتقادند که چون تلفظ دقیق نام خدا مشخص نیست، بهتر است به جای نام او از عناوینی همچون «خدا» یا «خداوند» استفاده شود. در ادامه دلایلی آمده است که نشان میدهد چنین نظراتی بجا نیست.-
آنان که بر این عقیدهاند که خدای متعال نیاز به نامی منحصر به خود ندارد، این امر مهم را نادیده میگیرند که نسخههای اولیهٔ کلام او، از جمله نسخههایی که به پیش از دوران مسیح برمیگردد، نام خدا را در بر دارد. همان طور که پیشتر گفته شد، خدا خود راهنمای نویسندگان کتاب مقدّس بوده است تا نامش حدود ۷۰۰۰ مرتبه در این کتاب ذکر شود. پس بیشک او میخواهد که ما نام او را بدانیم و آن را به کار بریم.
-
مترجمانی که نام خدا را به دلیل حمایت از سنّتی یهودی حذف میکنند، امری مهم را از نظر دور میدارند. هر چند که برخی علمای یهودی از به زبان آوردن نام خدا اجتناب میکردند، اما آنان این نام را در نسخههایشان از کتاب مقدّس حذف نکردند. در طومارهای باستانیای که در قُمران، در نزدیکی دریای مرده یافت شده، بارها نام الٰهی ذکر شده است. برخی مترجمان به صورتی ضمنی به نام خدا اشاره کردهاند. به این صورت که به جای نام الٰهی از عنوانی همچون خداوند، در متن استفاده کردهاند، اما در عین حال اذعان کردهاند که در این موارد در زبان اصلی نام خدا آمده بوده است. چرا این مترجمان به خود اجازه دادهاند، یک عنوان را جایگزین نام خدا کرده یا آن را کاملاً از کتاب مقدّس حذف کنند، در حالی که تشخیص دادهاند که این نام هزاران بار در کتاب مقدّس آمده است؟ چه مرجعی به آنان چنین اختیاری داده است؟ به راستی دلیل این عمل روشن نیست.
-
چنان که گفته شد گروهی نیز به دلیل روشن نبودن تلفظ نام الٰهی، بر این عقیدهاند که این نام نباید به کار رود. البته این افراد نام عیسی را بدون هیچ مانعی به کار میبرند در حالی که در قرن اول شاگردان عیسی نام او را به صورتی متفاوت از اکثر مسیحیان امروز به زبان میآوردند. برای مسیحیان یهودی، نام «عیسی» احتمالاً به صورت یِیشوعا بیان میشد و عنوان «مسیح» به صورت ماشیاخ. مسیحیان یونانی زبان، او را ایئیسوس خْریسْتُس و مسیحیان لاتین زبان، ایئِیسوس خْریسْتوس میخواندند. تحت الهام الٰهی نام عیسی به زبان یونانی در کتاب مقدّس نوشته شد و این امر نشانگر این موضوع است که مسیحیان قرن اول معقولانه عمل کرده، نام او را به صورتی که در زبانشان معمول بود به کار میبردند. مشابهاً شاهدان یَهُوَه در سراسر دنیا نام خدا را اغلب به صورتی که در زبانشان متداول است به کار میبرند، حتی اگر تلفظ دقیق نام الٰهی در زبان عبری باستان چنان نبوده باشد.
چرا ما امروزه نام خدا را به صورت «یَهُوَه» به کار میبریم؟ در فارسی چهار حرف تِتراگراماتُن (יהוה) با چهار حرف بیصدای «یهوه» نمایش داده میشود. در نوشتار عبری باستان مصوّتها (حروف صدادار) نوشته نمیشد و برای تِتراگراماتُن نیز
مصوّتها گذاشته نشده بود. زمانی که از این زبان استفاده میشد هنگام خواندنِ یک متن، کلمات بدون هیچ مانعی با مصوّتهای درست تلفظ میشد.حدود هزار سال پس از پایان یافتن نوشتههای مقدّس عبری، علمای یهودی برای مصوّتهای این زبان نشانههای آوایی ابداع کردند تا هنگام خواندن، تلفظ هر حرف مشخص شود. پیش از آن، بسیاری از یهودیان به این ایدهٔ خرافی معتقد شده بودند که نباید نام الٰهی را به زبان آورد. از این رو هنگام خواندن، عباراتی را جایگزین آن نام میکردند. ظاهراً زمانی که یهودیان تِتراگراماتُن را رونویسی میکردند، نشانهٔ مصوّتهای عبارت جایگزینشده را که به جای نام الٰهی به زبان میآوردند، روی چهار حرفی که نمایانگر نام الٰهی بود، یعنی تِتراگراماتُن قرار میدادند. از این رو نسخههایی که نشانهٔ مصوّتها را دارند راهنمای مناسبی برای مشخص کردن تلفظ نام خدا در زبان عبری باستان نیست. برخی میگویند تلفظ این نام به صورت «یَهوِه» است و برخی تلفظ دیگری ارائه میدهند. یکی از طومارهای دریای مرده شامل بخشی از کتاب لاویان به زبان یونانی است که نام الٰهی در آن ترانویسی شده و تلفظ آن یائُو است. علاوه بر این، نویسندگان یونان باستان تلفظ یائه، یابه و یائووه را نیز به کار بردهاند. در هر حال نمیتوان در مورد تلفظ نام خدا نظری قطعی داشت. در واقع روشن نیست که خادمان خدا در دوران باستان چگونه نام او را به زبان عبری تلفظ میکردند. (پیدایش ۱۳:۴؛ خروج ۳:۱۵) آنچه امروزه میدانیم این است که خدا به کرّات هنگام صحبت با قومش نام خود را به کار برده است و آنان نیز او را با این نام خطاب میکردند و هنگام گفتگو با دیگران نیز بدون هیچ مانعی از این نام استفاده میکردند.—خروج ۶:۲؛ ۱پادشاهان ۸:۲۳؛ مزمور ۹۹:۹.
در زبانهای گوناگون تلفظ این نام متفاوت است و به مرور زمان نیز تغییر کرده است. برای نمونه اولین بار که نام الٰهی در ترجمهٔ کتاب مقدّس به زبان انگلیسی ذکر شد، ترجمهٔ ویلیام تیندِل بود که در سال ۱۵۳۰ انجام شد و به صورت «Iehouah» نوشته
میشد. اما بعدها در ترجمههای کتاب مقدّس این نام به صورت «Jehovah» ذکر شد که امروزه رایج شده است.نام خدا در پیدایش ۱۵:۲ در ترجمهٔ ویلیام تیندِل از تورات، ۱۵۳۰
این نام در ترجمههای کتاب مقدّس به فارسی نیز به صورتهای گوناگون نوشته شده است. در نوشتههای مقدّس عبری در ترجمهای که در سال ۱۸۵۶ توسط فاضلخان همدانی، ویلیام گلن و هنری مرتن (مارتین) انجام شده است، نام خدا به صورت «یِهُوْاٰهْ» آمده است. در ترجمهای که به اهتمام انجمن پخش کتب مقدّس از نسخهٔ ۱۹۰۴ به چاپ رسیده، نام الٰهی به صورت «یَهُوَه» اعرابگذاری شده است و در ترجمهٔ قدیم با حروفچینی و رسمالخط جدید، چاپ ۱۹۹۶ نام الٰهی به صورت «یهوه» یا «یَهُوَه» ذکر شده است. در ترجمههای جدیدتر، نام خدا به صورت «یهوه» بدون اعرابگذاری آمده است. پس میتوان گفت این نام اغلب به صورت «یهوه» و اگر اعرابگذاری شده به صورت «یَهُوَه» نوشته شده است. از این رو ما امروزه در فارسی نام خدا را به صورت «یَهُوَه» به کار میبریم.
یکی از محققان کتاب مقدّس به نام کرکپاتریک در خصوص نام الٰهی چنین گفته است: «نکتهٔ اصلی تلفظ دقیق نیست، بلکه تشخیص این امر است که این نام یک اسم خاص است، نه یک عنوان یا اسم عام همچون ‹خداوند.›»
تِتراگراماتُن «یهوه»: «او سبب شدن میشود»
فعل «هوه»: «شدن»
نام خدا «یَهُوَه» به چه معنی است؟ در عبری نام یَهُوَه از فعلی به معنی «شدن» آمده است و برخی از محققین بر این عقیدهاند که این نام حالت سببی این فعل را نیز در بر دارد. از این رو، کمیتهٔ ترجمهٔ کتاب مقدّس دنیای جدید، بر این عقیدهاند که مفهوم این نام «او سبب شدن میشود» است. محققین در این خصوص نظرات مختلف دارند، بنابراین نمیتوان در مورد این تعریف نظری قطعی داد. با این همه، این تعریف از مفهوم نام خدا با نقش یَهُوَه به عنوان آفرینندهٔ همه چیز و این که او مقاصدش را به تحقق میرساند، هماهنگ است. او نه تنها عالَم مادی و موجودات هوشمند را خلق کرد بلکه قطعنظر از هر رویدادی که پیش آید، همچنان سبب میشود که مقصود و خواستش جامهٔ عمل بپوشد.
در خروج ۳:۱۴ در زبان اصلی از فعلی استفاده شده است که همریشه با نام خداست. برگردان این آیه از ترجمهٔ دنیای جدید انگلیسی چنین است: «هر آنچه بخواهم بشوم، خواهم شد.» این کلمات جنبهای از شخصیت خدا را آشکار میسازد؛ این که او در هر شرایطی برای به تحقق رساندن مقصودش هر آنچه لازم بیند، خواهد شد. اما مفهوم نام خدا تنها به این معنی محدود نمیشود. در واقع مفهومی که از نام خدا ارائه شد، یعنی «او سبب شدن میشود» جنبهٔ دیگری را نیز در بر دارد؛ این که خدا برای عملی شدن مقصودش سبب میشود که آفریدههایش نیز آنچه لازم بیند، بشوند.
^ در این آیه در متن کتاب مقدّس ترجمهٔ قدیم واژهٔ «خداوند» جایگزین نام خدا شده است. در پیشگفتار این ترجمه چاپ ۲۰۱۲، چنین آمده است: «کلمهٔ ‹خداوند› که به شکل ایتالیک تایپ شده در زبان اصلی ‹یهوه› است.»