کتاب مقدّس و ترجمه‌های متعدد آن
چرا امروزه ترجمه‌های مختلف و متعددی از کتاب مقدّس وجود دارد؟ به نظر شما ترجمه‌های جدید از کتاب مقدّس سودمند است یا برعکس، سدّی است در راه درک این کتاب؟ کسب اطلاع از منشأ و دلیل ترجمه‌های مختلف از کتاب مقدّس، برای ارزیابی درست آن‌ها مفید است.
ابتدا لازم است بدانیم، در چه زمانی و چه کسانی کتاب مقدّس را به قلم آوردند؟
منشأ کتاب مقدّس
معمولاً کتاب مقدّس را به دو بخش تقسیم می‌کنند. بخش اول شامل ۳۹ کتاب است که حاوی «کلام مقدّس خدا» است. (رومیان ۳:۲) مردانی وفادار تحت الهام الٰهی این کتاب‌ها را در مدت زمانی طولانی حدود ۱۱۰۰ سال، یعنی از سال ۱۵۱۳ ق.م. تا زمانی پس از سال ۴۴۳ ق.م. به نگارش درآوردند. قسمت اعظمِ بخش اول این کتاب به زبان عبری نوشته شده است. از این رو آن را نوشته‌های مقدّس عبری می‌نامیم. این بخش «عهد عتیق» نیز خوانده می‌شود.
بخش دوم شامل ۲۷ کتاب است که آن‌ها نیز «کلام خدا» است. (۱تِسالونیکیان ۲:۱۳) شاگردان وفادار عیسی تحت الهام الٰهی این کتاب‌ها را در مدت زمان کوتاه‌تری حدود ۶۰ سال، یعنی از سال ۴۱ م. تا ۹۸ م. به قلم آوردند. بخش اعظم این قسمت به زبان یونانی نوشته شده است. از این رو آن را نوشته‌های مقدّس یونانی می‌نامیم و به «عهد جدید» نیز معروف است.
کل کتاب مقدّس از این ۶۶ کتاب الهامی تشکیل می‌شود که شامل پیام خدا برای بشر است. اما چرا از این کتاب ترجمه‌های متعدد وجود دارد؟ سه دلیل اصلی آن چنین است:
این امکان فراهم شود که مردم کتاب مقدّس را به زبان مادری‌شان بخوانند.
خطاهای نسخه‌برداران تصحیح شود و متن اولیهٔ کتاب مقدّس در دسترس قرار گیرد.
زبانی امروزی جایگزین زبانی کهنه و قدیمی شود.
حال، این عوامل چگونه در دو ترجمهٔ نخست از کتاب مقدّس در نظر گرفته شد؟
ترجمهٔ یونانی سَبعینی
حدود ۳۰۰ سال پیش از عیسی مسیح، محققان یهودی شروع به ترجمهٔ نوشته‌های مقدّس عبری به زبان یونانی کردند. این ترجمه، ترجمهٔ یونانی سَبعینی * خوانده می‌شود. چرا این کار انجام شد؟ زیرا یهودیان بسیاری یونانی صحبت می‌کردند و با زبان عبری آشنا نبودند. این ترجمه به آنان یاری می‌رساند که «نوشته‌های مقدّس» را بخوانند، به آن عمل کنند و به آن عشق ورزند.—۲تیموتائوس ۳:۱۵.
میلیون‌ها غیریهودیِ یونانی‌زبان از طریق ترجمهٔ سَبعینی با تعالیم کتاب مقدّس آشنا شدند. اما چگونه؟ پروفسور هاوارد می‌گوید: «این کتاب از اواسط قرن اول، کتاب مقدّس برای مسیحیان در کلیسا شد که میسیونرها از کنیسه تا کنیسه می‌رفتند تا ‹براساس نوشته‌های مقدّس ثابت کنند که عیسی همان مسیح بود.›» (اعمال ۱۷:۳، ۴؛ ۲۰:۲۰) طبق گفتهٔ محققی به نام بوروس همین امر، یکی از دلایلی بود که بسیاری از یهودیان «علاقه‌شان را به ترجمهٔ سَبعینی» از دست دادند.
شاگردان عیسی به‌تدریج نوشته‌های بخش یونانی کتاب مقدّس را دریافت کردند. آنان این بخش را در کنار ترجمهٔ یونانی سَبعینی از نوشته‌های مقدّس عبری گذاشتند و به این ترتیب کل کتاب مقدّس تشکیل شد که ما امروزه در دست داریم.
ترجمهٔ وُلگیت به زبان لاتین
حدود ۳۰۰ سال پس از کامل شدن کتاب مقدّس، محققی مذهبی به نام جِروم کتاب مقدّس را به زبان لاتین ترجمه کرد که اکنون به ترجمهٔ وُلگیت معروف است. در آن زمان ترجمه‌های گوناگونی از کتاب مقدّس به زبان لاتین موجود بود. پس چرا نیاز بود این کتاب بار دیگر به این زبان ترجمه شود؟ در «دایرة‌المعارف بین‌المللی و مستند کتاب مقدّس» * آمده است که جِروم قصد داشت که «اصطلاحات نادرست، خطاهای بارز و حذف یا اضافات غیرضروری» را تصحیح کند.
جِروم بسیاری از این اشتباهات را تصحیح کرد. مسئولین کلیسا اعلام کردند که ترجمهٔ وُلگیت تنها نسخهٔ معتبر از کتاب مقدّس است و برای قرن‌ها بر این اعتقاد پافشاری کردند. کلیسا با این کار صدمهٔ بزرگی به مردم زد. وُلگیت کتابی نبود که به عموم مردم برای درک تعالیم کتاب مقدّس کمک کند، چون بسیاری اصلاً زبان لاتین نمی‌دانستند.
ترجمه‌های بیشتر
در این میان ترجمه‌های دیگری از کتاب مقدّس تهیه شد، همچون ترجمهٔ معروف پِشیتای به زبان سُریانی که حدود قرن پنجم میلادی صورت گرفت. اما پس از مدت‌ها در قرن ۱۴ میلادی بود که بار دیگر تلاش شد که ترجمه‌های دیگری تهیه شود تا عموم مردم بتوانند نوشته‌های مقدّس را به زبان خود بخوانند.
در انگلستان در اواخر قرن ۱۴ میلادی جان ویکلیف کتاب مقدّس را به زبان انگلیسی ترجمه کرد تا برای مردم عادی سرزمینش قابل فهم باشد. کمی پس از آن، شیوهٔ چاپ یوهانس گوتنبرگ راه را برای محققین کتاب مقدّس باز کرد که ترجمه‌های جدید از کتاب مقدّس را به بسیاری از زبان‌های زندهٔ اروپایی چاپ و توزیع کنند.
زمانی که ترجمه‌های دیگری در زبان انگلیسی به چاپ رسید، منتقدین، این پرسش را مطرح کردند که آیا نیاز است که از یک زبان ترجمه‌های مختلف تهیه شود. جان لوئیس یکی از روحانیون قرن هجدهم انگلیس نوشت: «زبان کهنه و غیر قابل فهم می‌شود، از این رو لازم است که ترجمه‌های قدیمی مرور شود و به زبانی امروزی و قابل فهم برای مردم تغییر داده شود.»
امروزه برای مرور و تجدیدنظر در ترجمه‌های قدیمی، محققانِ کتاب مقدّس موقعیت بسیار بهتری دارند. آنان درک روشن‌تری از زبان‌های باستانی کتاب مقدّس دارند. همچنین نسخه‌های کهنِ باارزشی از کتاب مقدّس در دست دارند که در سال‌های اخیر یافت شده است. این عوامل کمک می‌کند که متن اصلی کتاب مقدّس را دقیق‌تر ترجمه کنند.
ویرایش‌های جدید از کتاب مقدّس می‌تواند بسیار مفید باشد. بی‌شک لازم است در خصوص برخی از آن‌ها محتاط بود. * اما اگر آنان که دست به ویرایش و ترجمهٔ کتاب مقدّس می‌زنند محبت و عشقی خالصانه به خدا داشته باشند، حاصل کارشان بسیار سودمند و مفید خواهد بود.
بیشتر بدانید
پاسخ کتاب مقدّس به پرسش‌هایی مهم
آیا کتاب مقدّس تغییر کرده یا در آن دست برده شده است؟
چطور می‌توان اطمینان داشت که پیام کتاب مقدّس طی قرون و اعصار تغییر نکرده است؟
