1, 2. a) Ala b’an ka baara jati cogo min na, Elifazi ni Bilidadi ye mun lo fɔ o koo la? b) Jehova y’a ka miiriya yira cogo di?

“MƆGƆ be se ka mun le ɲa Ala ye? Hakilitigi kɔni be se ka fɛɛn ɲa a yɛrɛ ye. I ka tilenninya be mun ɲa Ala ye? N’i kɛra mɔgɔɲuman ye, o be mun ɲa a ye?” (Zɔbu 22:1-3). Yala i delila ka miiri o ɲiningaliw jaabili la wa? Elifazi min bɔra Teman, ale lo ye Zɔbu ɲininga u la. Elifazi fɛ, o ɲiningaliw jaabili ye ɔn-ɔn lo ye. A tagamaɲɔgɔn tɔgɔ ko Bilidadi ani a bɔra Suwa. Ale fana y’a fɔ ko adamaden tɛ se ka jati mɔgɔ tilennin ye Ala ɲɛɛ kɔrɔ.—Zɔbu 25:4 kalan.

² O dususalobaga juguw tun b’a fɛ an k’a miiri ko an be jijali minw kɛ ka Jehova bato ni kantigiya ye, u bɛɛ ye fuu lo ye. U ko adamaden be i n’a fɔ tumu, a tɛ foyi ye Ala ɲɛɛ kɔrɔ (Zɔbu 4:19; 25:6). Yala Elifazi ni Bilidadi y’o fɔ sabu u majiginin lo wa? Ayi. (Zɔbu 22:29). Tiɲɛn lo ko Jehova ye Sebagayabɛɛtigi ye ani n’u y’an suma n’a ye, an tɛ bɛrɛ ye. Ɲɛyirali fɛ, k’an to kulu jamanjan dɔ kan, wala k’an to awiyɔn kɔnɔ, n’an ye filɛri kɛ duguma, an b’a ye ko adamaden tɛ bɛrɛ ye ani ko nafa si t’an na. Nka, yala Jehova b’o lo miiri an koo la wa? An be jijali minw kɛ ka Jehova bato ani ka Masaya cidenyabaara kɛ, yala  ale fɛ, u bɛɛ ye fuu ye wa? Ayi! Jehova y’a ka miiriya fɔ tuma min na a ye Elifazi, Bilidadi ani Sofari kɔrɔfɔ sabu u ma tiɲɛn fɔ ale koo la. Nka, a y’a yira ko Zɔbu koo ka di ale ye ani a ko Zɔbu y’ale ka “baarakɛla” ye (Zɔbu 42:7, 8). O la, an b’a faamu ko adamaden kɔni be se ka fɛɛn “ɲa Ala ye.”

3. An be jijali minw kɛ ka Ala bato, Eliyu ye mun lo fɔ o koo la? A ka kumaw kɔrɔ ko di?

³ Eliyu y’a fɔ ko: “Ni i tilennen don, i bɛ mun di Ala ma? Ale bɛ mun minɛ i bolo?” (Zɔbu 35:7, ABM). Jehova ma Eliyu kɔrɔfɔ o ɲiningaliw kosɔn. Yala Eliyu tun b’a fɔra le ko an be jijali minw kɛ ka Ala bato, o ye fuu lo ye wa? Ayi. A tun b’a fɔra le ko an ye baara kɛ Jehova ye wo, an ma baara kɛ a ye wo, o tɛ foyi bɔ Jehova la, o tɛ foyi fara a kan. Mun na do? Sabu Jehova dafanin lo. Jogo ɲuman minw b’an na, an ka lɔnniya, an ka setigiya, Ala lo y’u di an ma. An be baara kɛ n’u ye cogo min na, a b’a janto o la.

4. N’an be ɲumanya kɛ tɔɔw ye, Jehova b’o jati cogo di?

⁴ Ni mɔgɔ ye kanuya kantigiman yira Jehova sagokɛlaw la, Jehova b’a jati k’o tigi y’o kɛ ale lo ye. A fɔra Talenw 19:17 kɔnɔ ko: “Ka koɲuman kɛ dɛsɛbagatɔ ye, o ye jurudon ye Masaba la, min be koɲuman juru sara.” Yala o kɔrɔ ko an be ɲumanya o ɲumanya kɛ dɛsɛbagatɔw ye, Jehova b’o jati wa? Duniɲa kuru bɛɛ Danbaga b’a jati ko mɔgɔ min ye ɲumanya kɛ, o tigi ye juru don ale lo la wa? Yala ale fɛ a ka ɲi ka nɛɛma kɛ o tigi ye ani k’a duga walisa k’a ka juru sara wa? Ɔnhɔn, o lo! Ala Dencɛ yɛrɛ y’o lo yira.—Luka 14:13, 14 kalan.

5. An bena ɲiningali jumanw lo lajɛ sisan?

⁵ Jehova y’a yira ko ni adamaden kantigiw be baara kɛ k’ale sago dafa, o ka di ale ye. O kama, a y’a ɲini kira Ezayi fɛ ko a ka kuma ale koo la (Ezayi 6:8-10). Ezayi sɔnna o ma ani a ko: “Ne filɛ nin ye. Ne ci.” Bi fana, mɔgɔ waa caaman be ni Ezayi ka miiriya ɲɔgɔn ani u be baara gwɛlɛ kɛ Jehova ye. O kama an ka ɲi k’an yɛrɛ ɲininga ko: “Ne be jijali minw kɛra Jehova ka baara la, yala nafa b’a la tiɲɛn na wa? Tiɲɛn lo ko Jehova ye nɛɛma kɛ ne ye walisa n’ ka baara kɛ a ye. Nka, n’ be baara kɛra bɛrɛbɛrɛ Jehova ye wo n’ ta kɛra wo, a mako be fɛɛn o fɛɛn na k’a sago dafa, yala a tɛna o kɛ wa?” Koo minw kɛra Debora ni Baraki ka wagati la, an k’a filɛ cogo min na u be se k’an dɛmɛ k’o ɲiningaliw jaabi.

6. Faranfansi juman lo tun be Israɛldenw ni Yabin ka sɔrɔdasiw cɛ?

⁶ Kanan masacɛ Yabin ye Israɛldenw “sɛgɛn kosɔbɛ” saan 20 kɔnɔ. Israɛlden minw tun be dugudenninw na, olu tun be siran yɛrɛ ka bɔ kɛnɛma. Kɛlɛkɛminanw tun tɛ u fɛ ka kɛlɛ kɛ ani k’u yɛrɛ tanga. Nka, u juguw tun be ni kɛlɛkɛwotoro nɛgɛlaman 900 ye.—Kirit. 4:1-3, 13; 5:6-8. *

7, 8. a) Jehova kɔnna ka cikan jumanw lo di Baraki ma? b) Israɛldenw ye see sɔrɔ Yabin ka sɔrɔdasiw kan cogo di? (Jaa lajɛ, barokun daminɛ na.)

⁷ Nka, Jehova tɛmɛna kiramuso Debora fɛ ka cikan nin lase Baruki ma ko: “Taga Tabɔri kulu kan ka Nɛfutali kɔmɔgɔ ni Zabulɔn kɔmɔgɔ mɔgɔ waa tan (10000) woloma, ko ale ben’a to Yabin ka kɛlɛdenw kuntigi Sizera be na i kama  Kisɔn kɔɔ daa la, ani a ka kɛlɛkɛwotorow n’a ka kɛlɛdenw, ko ale bena u don i bolo.”—Kirit. 4:4-7.

⁸ U y’o kuma wangola. O kosɔn, mɔgɔw bɔra caaman ka taga ɲɔgɔn lajɛn Tabɔri kulu kan. Baraki sinna ka Jehova ka cikanw labato (Kiritigɛlaw 4:14-16 kalan). K’u to kɛlɛ la Tanaki, sanjiba dɔ barila ka ben ani yɔrɔ bɛɛ kɛra pɔtɔpɔtɔ ye. Baraki ye Sizera n’a ka sɔrɔdasiw gwɛn kilomɛtɛrɛ 24, fɔɔ ka taga se Arosɛti. Sizera ka kɛlɛkɛwotoro min tun be siranya bila mɔgɔ la, o tora pɔtɔpɔtɔ la ani Sizera jigira ka boli fɔɔ ka taga se Sanayimu mara la. N’a sɔrɔ o be Kedɛsi gɛrɛfɛ. Sizera bolila ka taga dogo Kenicɛ Ebɛri muso Yayɛli ka fanibugu kɔnɔ. Yayɛli y’a bisimila koɲuman. Sizera sɛgɛnninba benna ka la, ka sinɔgɔ. K’a to sinɔgɔ la, Yayɛli y’a jaa gwɛlɛya ka Sizera faga (Kirit. 4:17-21). Israɛldenw ye see sɔrɔ u juguw kan! *

9. Kiritigɛlaw 5:20, 21 be kunnafoni juman di Israɛldenw ni Sizera ka kɛlɛ koo la?

⁹ Kiritigɛlaw sapitiri 4 ani 5 ka kan ka lajɛ ɲɔgɔn fɛ sabu kunnafoni dɔw be sɔrɔ sapitiri dɔ kɔnɔ minw tɛ sɔrɔ tɔɔ kelen kɔnɔ. Ɲɛyirali fɛ, Kiritigɛlaw 5:20, 21 b’a fɔ ko: “Ka lolow to sankolo la, olu ye kɛlɛ kɛ, k’o to sanfɛ, u ye Sizera kɛlɛ. Kisɔn kɔɔ y’u ta.” Yala o kɔrɔ ko mɛlɛkɛw lo ye Israɛldenw dɛmɛ ka kɛlɛ kɛ, wala sanbɛrɛ (météorite) dɔw lo y’u dɛmɛ wa? Bibulu t’o ɲɛfɔ an ye. Nka, a bɛnnin lo an k’a miiri ko Jehova lo y’a ka mɔgɔw kisi. A y’a kɛ sanjiba dɔ benna o yɔrɔ la, wagati bɛnnin na. O lo y’a to kɛlɛkɛwotoro 900 tora pɔtɔpɔtɔ la. Kiritigɛlaw 4:14, 15 kɔnɔ, a fɔra siɲɛ saba ko Jehova lo y’a to Israɛldenw ye see sɔrɔ. Israɛlden waa tan minw y’u yɛrɛ di, u si tɛ se k’a disi gosi k’a fɔ ko ale lo y’a kɛ u kisira.

10, 11. Mun na u ye Merɔzi dugu danga?

¹⁰ Sisan, an ka koo diiman dɔ lajɛ. Debora ni Baraki ye see sɔrɔ Sizera kan tuma min na, u ye Jehova tando dɔnkili la ko: “Aw ye Merɔzi dugu danga, aw ye Merɔzikaw danga kosɔbɛ. Bari u ma sɔn ka na Masaba dɛmɛ, ka fara cɛfariw kan k’a dɛmɛ.”—Kirit. 5:23.

¹¹ Komi u tun ye Merɔzi dugu danga, n’a sɔrɔ o danga minɛna fɔɔ an yɛrɛ t’a lɔn o dugu tun be yɔrɔ min na. N’a sɔrɔ o dugumɔgɔw banna ka taga ni Baraki ye kɛlɛkɛyɔrɔ la. Merɔzikaw tun tɛ se k’a fɔ k’olu m’a mɛn ko Baraki mako be kɛlɛdenw na sabu mɔgɔ waa tan bɛɛ y’u yɛrɛ di ka taga Kanankaw kɛlɛ. Tuma min na Sizera tun be bolila Baraki ɲɛ, n’a sɔrɔ a tɛmɛna Merɔzi dugu kɔnɔ. N’a sɔrɔ Merɔzikaw ye sababu sɔrɔ k’a minɛ, nka u m’o kɛ. Miiri k’a filɛ, u y’o mɔgɔjugu bolitɔ ye u ka siraw kan! U tun be se ka kooba dɔ kɛ walisa ka Jehova sago dafa. N’u tun y’o kɛ, Jehova tun bena u duga. Nka tuma min na u ye sababu sɔrɔ ka koo dɔ kɛ Jehova ye, u ma foyi kɛ. A be komi, Merɔzikaw ni Yayɛli tun tɛ kelen ye hali dɔɔni sabu ale ye koow kɛ ni jagwɛlɛya ye.—Kirit. 5:24-27.

12. Mɔgɔ minw kofɔra Kiritigɛlaw 5:9, 10 kɔnɔ, faranfasi juman lo b’u ka kɛcogow cɛ? O ka ɲi k’an lasun ka mun lo kɛ bi?

¹² Kiritigɛlaw 5:9, 10 b’a yira ko mɔgɔ 10000 minw y’u yɛrɛ di ani minw m’u yɛrɛ di, u ka kɛcogow tɛ kelen ye hali dɔɔni. ‘Isirayɛlidenw kuntigi minw labɛnnin be kɛlɛ kama jama cɛma,’ Debora ni Baraki y’olu tando. Mɔgɔ minw ma sɔn k’u yɛrɛ di, a fɔra k’u dɔw ka “sigilan dilannin be ni fani ye.” Olu  siginin lo ka to ka ɲɛnamaya diyabɔ. Dɔ wɛrɛw “be fali gwɛmanw kan” ani u b’a miiri k’u lɔyɔrɔ ka bon kojugu. Dɔ wɛrɛw fana be “taama sira kan.” Olu t’a fɛ k’u yɛrɛ sɛgɛn. Nka, minw tugura Baraki kɔ, olu sɔnna ka taga kɛlɛ kɛ Tabɔri kulu kan ani Kisɔn kɔkɛnɛ la, pɔtɔpɔtɔ kɔnɔ. Minw bɛɛ ma taga kɛlɛ la sabu u t’a fɛ k’u yɛrɛ sɛgɛn, a fɔra olu ye k’u ka “miiri!” Mun na do? Sababu min tun dira u ma ka baara kɛ Jehova ye, u fɔnna o la. O kama, u tun ka kan ka miiri. Bi fana, an ka ɲi k’an yɛrɛ sɛgɛsɛgɛ k’a filɛ n’an be sɔn k’an yɛrɛ di ka baara kɛ Jehova ye n’an dusu bɛɛ ye.

13. Mun na Urubɛn, Asɛri ni Dan kɔmɔgɔw, ka kɛcogow tun tɛ kelen ye hali dɔɔni ni Zabulɔn ni Nɛfutali kɔmɔgɔw ta ye?

¹³ Mɔgɔ 10000 minw y’u yɛrɛ di, olu y’a ye Jehova y’a ka Masabaya lafasa cogo min na. U tun be se ka dɔ fɔ “Masaba ka baaraɲuman koo” la (Kirit. 5:11). Nka, Urubɛn kɔmɔgɔw, Dan kɔmɔgɔw ani Asɛri kɔmɔgɔw kofɔra Kiritigɛlaw 5:15-17 kɔnɔ. Olu tun b’u mako don u ka bololafɛn nunu lo la: u ka bɛgɛnw ani u be wari min sɔrɔ u ka baara la kɔgɔji daa la. U tun tɛ u mako don Ala ka baara la. Nka Zabulɔn ni Nɛfutali kɔmɔgɔw tun t’o lo kɛ. Olu “y’u nii saraka” ka Debora ni Baraki dɛmɛ (Kirit. 5:18). Minw y’u yɛrɛ di ani minw m’u yɛrɛ di, an be se ka kalan nafaman sɔrɔ u koo la.

14. An be se k’a yira cogo di ko an be Jehova ka Masabaya lafasa bi?

¹⁴ Bi, Jehova t’a ɲini an fɛ an k’an seen don kɛlɛkow la. Nka, nɛɛma dira an ma ka waajuli kɛ ni jagwɛlɛya ni kisɛya ye. Bi, Jehova ka ɔriganisasiyɔn mako gwɛlɛ be mɔgɔw la minw bena u yɛrɛ di ka baara kɛ Jehova ye. Mɔgɔ miliyɔn caaman y’u yɛrɛ di ka kudayi cidenyabaara kɛ. Dɔw ye piyɔniyew wala betɛlidenw ye. Dɔ wɛrɛw b’u seen don Masaya Boonw lɔli baara la ani dɔw fana b’u yɛrɛ di ka baara kɛ lajɛnba yɔrɔw la. U ye balimacɛw, balimamusow, kanbelew ni sunguruw ye. Diinan mɔgɔkɔrɔ dɔw be ni  kunkanbaarabaw ye. U be baara kɛ ka balimaw dɛmɛ jolintanya furakɛli ta fan fɛ ani ka lajɛnbaw labɛn. U ka la a la ko u koo ka di Jehova ye kosɔbɛ u ka yɛrɛsaraka hakili kosɔn ani ko a tɛna ɲinɛ u kɔ abada.—Eburuw 6:10.

15. An be se k’a lɔn cogo di ko an jijanin lo wala ko an jijanin tɛ ka baara kɛ Jehova ye?

¹⁵ An kelen kelen bɛɛ ka ɲi k’an yɛrɛ ɲininga ko: “Yala, ne b’a to tɔɔw lo ka Jehova ka baara fanba bɛɛ kɛ wa? Yala ne be n’ mako don kojugu bololafɛnw la ani n’ b’a to u be n’ bali ka n’ yɛrɛ di Jehova ka baara la wa? Baraki, Debora,Yayɛli ani mɔgɔ 10000 minw y’u yɛrɛ di, yala ne b’olu ka limaniya n’u ka jagwɛlɛya ladegi wa? Fɛɛn o fɛɛn be n’ fɛ, yala n’ be baara kɛ n’o ye ka Jehova sago kɛ wa? Yala n’ be jatiminɛ kɛra walisa ka taga wari ɲini dugu wala jamana wɛrɛ la wa? N’o lo, yala n’ be Jehova deli koɲuman o koo la wa? O koo bena nɔɔ min to n’ ka denbaya ni kafodenw kan, yala n’ be miiri o koo la wa?” *

16. Fɛɛn juman lo tɛ Jehova fɛ, n’an be se k’a di a ma?

¹⁶ Jehova be sababu di an ma k’a ka Masabaya lafasa. O ye nɛɛmaba yɛrɛ lo ye! Kabi Adama ni Awa ka wagati la, Sutana y’a ɲini adamadenw fɛ u k’ale ka kuntigiya lafasa sanni ka Jehova ta lafasa. N’an be Jehova ka Masabaya lafasa, an b’a yira Sutana na ka gwɛ ko an ye Ala ta lo ye. Limaniya ni kantigiya lo b’an lasun k’an yɛrɛ di Jehova ka baara la. O be Jehova ninsɔndiya yɛrɛ le! (Talenw 23:15, 16). N’an b’a ka Masabaya lafasa ni kantigiya ye, o be kɛ sababu ye, a be se ka Sutana ka darabɔli jaabi (Talenw 27:11). An be se ka fɛɛn min di Jehova ma, o ye ka mɛnni kɛ a fɛ ni kantigiya ye. O nafa ka bon a ɲɛɛ kɔrɔ ani o b’a ninsɔndiya.

17. Kiritigɛlaw 5:31 be mun lo fɔ siniɲasigi koo la?

¹⁷ Yanni dɔɔni, minw y’a latigɛ ka Jehova ka Masabaya lafasa, olu dɔrɔn lo bena to dugukolo kan. An kɔrɔtɔnin lo yɛrɛ le o loon ka se! An be se k’an kaan fara Debora ni Baraki ta kan ka dɔnkili la ko: “I juguw bɛɛ ka halaki ten! E koo ka di mɔgɔ minw ye, olu ka kɛ i ko tile, a gwantuma papapa.” (Kirit. 5:31). O bena dafa tuma min na Jehova bena Sutana n’a ka duniɲa jugu halaki! Ni Arimagedɔn kɛlɛ daminɛna, Jehova mako tɛna kɛ a la mɔgɔw k’u yɛrɛ di walisa k’ale juguw halaki. O tuma na, ‘Masaba [Jehova] bena min kɛ k’an kunmabɔ, an ka lɔ k’o filɛ.’ (2 Til. Kib. 20:17). Sanni o cɛ, sababu caaman dira an ma ka Jehova ka Masabaya lafasa ni jagwɛlɛya ani kisɛya ye.

18. N’an b’an yɛrɛ di ka baara kɛ Jehova ye, o be tɔɔw nafa cogo di?

¹⁸ Debora ni Baraki ye see sɔrɔ u juguw kan tuma min na, u ye tandoli dɔnkili la Jehova ye ko: ‘Jama ya yira ko u labɛnnin be, [Jehova] ka tanu!’ U ma mɔgɔ wɛrɛ tando ale kɔ (Kirit. 5:1, 2). O cogo kelen na, n’an b’an yɛrɛ di ka baara kɛ Jehova ye bi, o be tɔɔw lasun ka Jehova tando!