Uchinyonga ngwe yena muputuka kuzanga umwe mutu yoze wanyingika, mba munulitesa kuputuka usendo numone nyi ngwe munuhasa kulimbata. Mba yika muhasa kushimbwila muze usendo wenu unayi ni kukola?

Ha chikuma chino

•  Hanjikenu umwenemwene

•  Mukuhasa kusoloka kalisa wa manyonga

•  Usendo wenu muuhasa kukola

 Yena nyi sepa lie munulilongesa yuma yinji umwe ni mukwo muze munupalikisa mashimbu hamuwika. Yuma yikwo, yena muhasa kulilongesa ha kuhengwola yitanga ya mukwenu.

 Ha chino, kuli yuma yize yenu aali munukafupa kuhanjika zwalala. Kanda ukwata chiyulo kulita ni yize wakwivwila mutu alioze ha yize wanyingika hali iye.

 Yuma yize yenu nwatamba kuhanjika yili:

•   Bongo. Shina uli ni limwe kongo? Shina chakukupwila chikalu kunyingika mbongo jize wakisa? Nyi ngwe munulimbata, kuchi yena ni mutu yoze walimbata nenyi munukwata yiyulo hakutwala ku kufweta zuwo ni yuma yize munulanda?

•   Uwukiso. Shina uli kanawa ku mujimba? Shina hiunapu ni umwe musongo upi kunyima?

•   Yize watesele kulinga. Yika yize unazange kulinga ku mwo we? Shina yize watesele kulinga yinalite ni ya kasendo ke? Hanyima lia kulimbata, shina nihindu muwahilila chipwe ngwe yuma yize watesele muyalumuka?

•   Usoko. Shina haliapwila unafungu umwe usoko? Yiteli yika unafupu kupwa nayo kulutwe lia matangwa? Unazange kupwa ni ana? Nyi ngwe ewa, angahi unafupu kupwa no?

 Muze nunahanjika yuma yino hanjikenu umwenemwene kanda nusweka niyimwe. Kanda ulionga hanga usoloke ngwe uli mutu mupema.—A-Hepreu 13:18.

 Lihule ngwe: Yika watamba kunyingika hali mutu yoze unalingi nenyi usendo? Yika iye atamba kunyingika hali yena? Kuchi kuhanjika umwenemwene muchinukwasa muze munukwata chiyulo cha kulimbata?

 Yiyulo ya mu Mbimbiliya: ‘Hanjikenu umwenemwene umwe kuli mukwo.’—A-Efwesu 4:25.

 “Mwana pwo mahasa kunyonga ngwenyi, ha kupalika cha tukweji asambano mangutenda, alioze mukweze wa lunga mahasa kunyonga ha mwaka umuwika. Hachino, mwana pwo mahasa kwivwa yikola ku mbunge mu lia kushimbwila ulo. Kashika chili chilemu ayo eswe kunyingika yize anazange kulinga.”—Ariana yoze uli ku ulo ha mwaka umuwika.

 Kukushi atu aali alifwa. Kanda ushimbwila ngwe munulivwashana ha yuma yeswe ni mutu yoze unalingi nenyi usendo. Yuma yatala ha ndako ja kuze wakolelele ni fumbo lize watambwule muyihasa kukwata ha yize wakunyonga.

 Lihule ngwe: Shina mutuhasa kusa tachi hanga tupwe ni sambukila muze manyonga jetu malisa ha yuma yikehe-yikehe chipwe muze kukushi yimwe shimbi ya Mbimbiliya?

 Yiyulo ya mu Mbimbiliya: “Atu eswe akamone ngwo, yenu kunushi kulikwachilila ha manyonga jenu.”—A-Fwilipu 4:5.

 “Chipwe munyonga ngwe wakulinga yuma yeswe “kanawa,” nihindu mukusoloka kalisa. Chipwe ngwe kulivwashana chili chilemu, alioze yitanga yize mutu ni mutu akusolola muze manyonga akulisa yapwa yilemu kuhiana.”—Matthew yoze hanambata ha miaka yitano.

 Kwamba pundu usendo muuhasa kupalikisa mashimbu anji ni kukutwala hanga usakalale. Yika muyihasa kukukwasa?

 Tesa yuma ni nyonga lialita. Kanda ulikwachilila chinji ha usendo ni kulengulula yiteli yikwo hanji kwehuka masepa je. Alana yoze uli ku ulo ha miaka yitano yamba ngwenyi: “Chipwe hanyima lia kulimbata yena nihindu mufupa ukwaso wa masepa je, ni ayo mafupa ukwaso we. Kanda walengulula mumu ngwo hiwaputuka usendo.”

 Iwulukenu ngwenu muze munulimbata, nwatamba kutesa yuma yeswe ku mwono. Hanji muchipema kusa tachi hanga nululieke yuma yacho ha mashimbu waze nunalingi usendo.

 Lihule ngwe: Shina nakushimbwila ngwami mutu yoze ngunalingi nenyi usendo apalikise mashimbu anji ni yami ni kungupanjika? Shina wakulivwa ngwe iye kanashimbwila yuma yinji hali yena? Kuchi yenu eswe munuhasa kupwa ni nyonga lialita hanga niumwe ahone kuhonga muze nunalingi usendo?

 Yiyulo ya mu Mbimbiliya: “Chuma cheswe chili ni kangonde kacho, ni chikuma cheswe chili ni tangwa liacho.”—Chilumbununyi 3:1.

 “Nyi ngwe kulivwisa wika kuwaha chili jila yize waze alimbata akupalikishilamo mashimbu, ulo muuhasa kupwa ukalu. Chili chipema waze alimbata kulinga hamuwika yuma yize yakukwata ha mwono wo ngwe, kuya ni kulanda kulia hamuwika, kulinga milimo ya ku zuwo hamuwika, ni kuwayila Zambi hamuwika. Kulinga chino, muchakwasa kukolesa miji mu ulo wo.”—Daniel yoze hanambata miaka yaali.

 Iwuluka ngwe mashimbu a usendo kali akunyingika nyi mukwata chiyulo cha kulimbata nyi muhwisa usendo wenu. Chihanda 3 ha yikuma yino, muchikahanjika ha yuma yize watamba kunyingika ha kukwata chiyulo.