Laktaw ngadto sa video

Laktaw ngadto sa kaundan

Karaang Mutya nga Gisalbar sa Basurahan

Karaang Mutya nga Gisalbar sa Basurahan

UNSAY imong mahunahunaan kon maghanduraw kag basurahan? Lagmit mahanduraw nimo ang daghang basura ug ang kabaho. Dili gyod ka magdahom nga makakitag bililhong butang nianang dapita, labi na kon bililhong mutya.

Pero 100 ka tuig kanhi, dihay bahandi nga nadiskobrehan sa basurahan. Kini dili literal nga mutya pero bililhon kaayo. Unsa ni nga bahandi? Nganong kini importante kanato karon?

WALA DAMHA NGA DISKOBRE

Sa hapit na ang tuig 1900, si Bernard P. Grenfell ug Arthur S. Hunt, mga eskolar sa University of Oxford, miadto sa Egypt. Nadiskobrehan nila didto sa pundok sa mga basura duol sa Nile Valley ang pipila ka tipik sa mga papiro. Pagka-1920, samtang sila puliki sa detalyadong pagrekord sa mga nadiskobrehan, nakuha ni Grenfell ang dugang nga mga tipik sa papiro nga nakubkoban sa Egypt. Iya kining gipalit aron ibutang sa The John Rylands Library sa Manchester, England. Apan siya ug si Hunt namatay nga wala mahuman ang pagrekord.

Gitapos ni Colin H. Roberts, laing eskolar sa Oxford University, ang pagrekord. Samtang iyang giklasipikar ang mga tipik, nakakita siyag gamayng papiro nga ang gidak-on maoy 9 x 6 sentimetros. Nakurat siya kay may mga pulong dinhi nga gisulat sa Grego nga pamilyar kaniya. Sa atubangan niini dunay mga kinutlo gikan sa Juan 18:31-33. Sa likod mabasa ang mga bahin sa bersikulo 37 ug 38. Naamgohan ni Roberts nga usa ka bililhong mutya ang iyang nakit-an.

PAG-ILA SA EDAD NIINI

Sa tan-aw ni Roberts, kini nga tipik sa papiro karaan na kaayo. Pero unsa ka karaan? Aron mahibal-an, iyang gitandi ang agi sa pagsulat ngadto sa ubang karaang manuskrito nga napetsahan na—usa ka paagi sa pag-ila nga gitawag ug paleography. * Pinaagi niini, iyang nabanabana kon unsang tuiga nasulat ang papiro. Pero gusto niyang makaseguro. Busa aron matino, iyang giletratohan kini nga tipik ug gipadala sa tulo ka papyrologist nga ang trabaho maoy pagsusi kon unsang tuiga kini gisulat. Unsay natino sa mga eksperto?

Pinaagi sa pagtuon sa estilo ug agi sa sinulat, nagkauyon ang tulo ka eksperto nga ang tipik gisulat sa mga 125 C.E., pipila lang ka dekada human sa kamatayon ni apostol Juan. Apan ang paleography dili ingon niana ka kasaligang paagi sa pag-ila sa edad sa mga manuskrito, ug nagtuo ang lain pang eskolar nga kini puwedeng gisulat sa bisan unsang tuiga sa 100-200 C.E. Bisan pa niana, kini nga gamayng tipik sa papiro mao ang labing karaan nga manuskrito sa Kristohanon Gregong Kasulatan nga nadiskobrehan sukad.

ANG GIPAKITA SA TIPIK NGA ANAA SA RYLANDS

Nganong kining tipik sa Ebanghelyo ni Juan importante kaayo sa mga mahigugmaon sa Bibliya karon? Dunay duha ka rason. Una, gipakita sa hitsura sa tipik kon unsa ka bililhon sa unang mga Kristohanon ang Kasulatan.

Nganong kining tipik sa Ebanghelyo ni Juan importante kaayo sa mga mahigugmaon sa Bibliya karon?

Sa ikaduhang siglo (101-200 C.E.), ang mga sinulat may duha ka hitsura, ang linukot nga basahon ug ang codex. Ang linukot maoy mga piraso sa papiro nga gisumpaysumpay o gitahi aron mapormag usa ka taas nga piraso. Kining taas nga piraso lukoton ug bukharon kon gikinahanglan. Sagad, usa lang ka bahin sa linukot ang sulatan.

Apan, ang gamayng tipik nga nadiskobrehan ni Roberts dunay sinulat sa likod ug sa atubangan niini. Kini nagpakita nga ang maong tipik gikan sa codex ug dili sa linukot nga basahon. Ang codex maoy mga palid nga gikan sa panit sa hayop o papiro nga gitahi ug gipilo nga pormag libro.

Nganong mas maayo ang codex kay sa linukot nga basahon? Buweno, ebanghelisador ang unang mga Kristohanon. (Mateo 24:14; 28:19, 20) Ilang isangyaw ang mensahe sa Bibliya bisan asa sila makahibalag ug mga tawo—sa balay, merkado, ug kadalanan. (Buhat 5:42; 17:17; 20:20) Busa mas praktikal kon ang Kasulatan sayon rang bitbiton.

Tungod sa codex, mas dali rang makopya sa kongregasyon ug sa matag tawo ang Kasulatan. Busa, ang Ebanghelyo kadaghan gikopya, ug kini nakatabang gayod sa paspas nga pag-uswag sa Kristiyanidad.

Tipik nga anaa sa Rylands, atubangan ug likod

Ang ikaduhang rason kon nganong ang tipik nga anaa sa Rylands importante kanato karon mao nga gipakita niini nga kasaligan gyod ang pagkopya sa orihinal nga Bibliya. Bisag pipila lang ka bersikulo sa Ebanghelyo ni Juan ang naa sa tipik, halos parehas gyod ni sa mabasa nato sa atong Bibliya karon. Busa gipakita niini nga ang Bibliya wala gyod mabag-o bisag kapila na kopyaha.

Siyempre, ang tipik sa Ebanghelyo ni Juan nga anaa sa Rylands usa lang sa linibo ka tipik ug manuskrito nga nagpamatuod nga kasaligan ang pagkopya sa orihinal nga Bibliya. Sa iyang librong The Bible as History, si Werner Keller miingon: “Kining karaan nga [mga manuskrito] maoy kasaligang tubag sa tanang pagduhaduha sa pagkatinuod ug pagkakasaligan sa atong Bibliya karon.”

Tinuod nga ang mga Kristohanon wala magbase sa ilang pagtuo sa mga nakubkoban. Sila misalig nga “ang tibuok Kasulatan inspirado sa Diyos.” (2 Timoteo 3:16) Pero makapadasig kaayo dihang ang bililhong mga mutya sa kakaraanan magsuportar sa giingon sa Bibliya: “Ang pulong ni Jehova magpadayon hangtod sa kahangtoran.”—1 Pedro 1:25.

^ par. 8 Sumala sa librong Manuscripts of the Greek Bible, ang paleography “maoy pagtuon sa karaang mga sinulat.” Paglabay sa panahon, ang estilo sa pagsulat mausab. Makita niini nga kausaban ang edad sa usa ka manuskrito kon itandi kini sa ubang mga sinulat nga napetsahan na.