A2
Emwi Eso Ni Rre Baibol Na Dọlegbe Zedu Ẹre Na
Ukpo 1950 ọre ẹghẹ okaro na ya rhie Izedu Agbọn Ọgbọn Ọghe Ebe Nọhuanrẹn Na Ya E Grik Gbẹn ladian vbe Ebo. Ukpo 1961 ẹre a rhie Izedu Agbọn Ọgbọn Ọghe Ebe Nọhuanrẹn ladian, ọni ọre ke Gẹnẹsis ya sẹ Arhie Maan. Ke ẹghẹ nii gha dee, ẹbo emwa nibun ni ya ẹvbo ni gberra 240 tie Ebe Nọhuanrẹn na zedu ẹre na, keghi miẹn ere vbọ rhunmwuda na na zedu ẹre vbe odẹ nọ gbae kevbe odẹ nọ gia tie.
Agbaziro Ọghe Izedu Agbọn Ọgbọn Ọghe Baibol rẹnrẹn wẹẹ, te ọ khẹke na zedu e Baibol vbe odẹ nọ gha mu emwa ni tie ẹre ekhọe vbe ẹdẹnẹrẹ. Ne iran mieke na sẹtin ru ọna, emwi na khian sunu yi na ẹre iran kọ ye orhiọn:
Ẹmwẹ nọ gia rẹn otọ re kevbe na ghi zẹ vbe ẹghẹ na ẹre iran loo ro. Vbe igiemwi, emwa gha họn ẹmwẹ na ighẹ “irrioya nọ taẹn,” iran sẹtin gha roro ẹre wẹẹ, “ọmwa nọ rri oya la ẹghẹ nọ taẹn” ẹre a guan kaẹn. Sokpan, emwi na te hoo na ta, ọre ọmwa nọ ya ekhọe obọ ẹre zin egbe emwi, rhunmwuda ọni, ẹmwẹ nọ ghi maan sẹ nọ khẹke na loo yọ ọre “izinegbe.” (Galetia 5:22) Ẹmwẹ na ighẹ “fornication” na loo ro vbe Baibol ọghe Ebo na ka zedu ẹre, ẹre a ghi fi werriẹ khian “sexual immorality” (alama oghẹ); “loose conduct” ẹre a ghi fi werriẹ khian “brazen conduct” (uyinmwẹ ifavbaro); a na vbe fi ẹmwẹ na ighẹ “revelries” werriẹ khian “wild parties” (iku na na gbe izabọbọ ẹwia).—(Galetia 5:19-21).
Vbe Hibru kevbe Grik nẹdẹ, ẹmwẹ na ighẹ “ikpẹ” sẹtin gha re ikpẹ emwiokọ, ra ọmọ ne ọmwa biẹ, ra emọ ni la uniẹn ọmwa rre, ra eku (semen). Rhunmwuda nai ghi na mobọ loo “ikpẹ” ginna emwa nagbọn, emwi na guan kaẹn vbe dọmwadẹ ako na na loo ẹre, ẹre ọ ghi ya emwa ni zedu rẹn ẹmwẹ ne iran gha loo yọ. (Matiu 22:24; Jọn 8:37) Ẹmwẹ na ighẹ “ọmọ” ẹre a ghi mobọ loo vbe a ghaa guan kaẹn eyan ne Osanobua ru vbe Idẹn, zẹvbe nọ rre ebe Gẹnẹsis 3:15.—Galetia 3:29; Arhie Maan 22:16.
A rhan otọ ẹmwẹ eso ni rre Baibol. A ghaa hoo na gele rẹn otọ ẹmwẹ nibun ni rre Baibol na ka wa gha gbẹn, te a gha rhan otọ re. Vbe igiemwi, ẹmwẹ e Grik ighẹ “Hedis” ẹre a loo ro vbe Baibol vbe a ghaa guan kaẹn idin ọghe emwa ni wulo. Emwa nibun ma rẹn ẹmwẹ na, kevbe wẹẹ, emwi ọvbehe vbe la emwa ekhọe vbe iran gha họn ẹmwẹ na, rhunmwuda emwi ne Ivbi e Grik yayi. Nọnaghiyerriọ, a keghi zedu ẹmwẹ na zẹvbe “Idin” rhunmwuda, ọna ẹre emwa ni gbẹn e Baibol hoo ne iran ta. A na ghi rhie ẹmwẹ na ighẹ “Hedis” ye futnot.—Iwinna 2:27.
A gha we na zedu ẹmwẹ e Grik nọ re psy·kheʹ, emwi na mobọ loo yọ ọre “soul.” Emwi ne ẹmwẹ na rhie ma sẹtin gha re (1) ọmwa, (2) arrọọ ọghe ọmwa nagbọn, (3) emwi na yi ni mwẹ arrọọ, (4) emwi nọ khọn ọmwa nagbọn, ra ugbẹnso, (5) a sẹtin vbe loo ẹre ginna emwa ni wu nẹ. Vbene a ya loo ẹre hẹnhẹn egbe yan emwi na guan kaẹn vbe ako nii. Vbọrhirhighayehẹ, ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ, a i ghi mobọ loo ẹmwẹ na ighẹ e “soul” vbe Ebo, emwa ni zedu e Baibol na keghi ta mu olọ yan rẹn wẹẹ, ẹmwẹ nọ guaẹro vbe dọmwadẹ ako na na loo ẹre, ẹre iran khian ya gha zedu ẹre, iran ghi vbe rhie “Ra ‘e soul’” ye futnot vbe ihe nibun nọ na ladian. (Vbe igiemwi, ya ghee Matiu 6:25.) Sokpan, ako eso rrọọ ne Baibol Ebo na loo ẹmwẹ na ighẹ e “soul,” iran na vbe rhie emwa ekhọe ghee eke na na rhan otọ re vbe Glọsrri; ọ vbe mwẹ ako eso ne iran na loo ẹmwẹ ọvbehe na gha sẹtin loo yọ vbe futnot.—Matiu 22:37.
Erriọ vbe ye, a gha loo “ihẹnmwẹ” ya gie emwi vbe Ebe Nọhuanrẹn na ka wa gha gbẹn, emwi na yae gie nii ẹre a mobọ zedu ẹre, a ghi mu “ihẹnmwẹ” nii ye futnot. Vbe igiemwi, vbe ebe Arhie Maan 2:23, a keghi zedu ẹre zẹvbe “iro ne ọmwa zẹ,” a na mu “ihẹnmwẹ” ye futnot.
Emwi ọvbehe ni rre Baibol na dọlegbe zedu ẹre na:
E Baibol na keghi mwẹ futnot nọ ma bun gbe. E futnot ughughan na loo ro ẹre ọ rre ototọ mwa:
“Ra” Ẹmwẹ na loo ro vbe futnot na keghi re odẹ ọvbehe na gha ya sẹtin zedu ẹmwẹ e Grik na loo ro vbe ako nii, ọ ghi vbe mu ẹmwẹ na hoo na ta.—Ya ghee futnot nọ rre “te ọ khẹke ne iran rẹn Osanobua” vbe Matiu 5:3; vbe ya ghee futnot nọ rre “uyinmwẹ ifavbaro” vbe Galetia 5:19.
“Ọ sẹtin vbe gha re” Ẹmwẹ na loo ro vbe futnot na keghi re odẹ ọvbehe nọ gbae na gha ya sẹtin ta ẹmwẹ nọ rre ako nii, sokpan, ọ ghi lughaẹn ne ẹmwẹ nọ rre otọ.—Ya ghee futnot nọ rre “ọmwa nii nọ te khuọnmwi” vbe Jems 5:15; vbe ya ghee futnot nọ rre “emwi ne iran mu ohan rẹn” vbe 1 Pita 3:14.
“Vbe Grik” Ẹmwẹ na loo ro vbe futnot na keghi re odẹ na gha ya zedu edọmwadẹ ẹmwẹ ọghe Grik nọ rre ako nii ọkade ọkade vbene ọ wa ye zẹẹ, ra emwi na ya ẹmwẹ nii kha vbe ẹvbo na ka wa ya gbẹn e Baibol.—Ya ghee futnot nọ rre “tama iran” vbe 2 Timoti 2:14.
Emwi na yae kha kevbe emwi eso na tae vbekpa ẹre A rhan otọ emwi na ya eni eso kha (Mak 10:51, “Raboni”; 2 Kọrint 6:15, “Bilial”); a rhan otọ omwa eso kevbe vbene emwi khua sẹ hẹ (Luk 12:25, “ekiubit”); a gbe ẹre ẹho rua ighẹ ọmwa na guan kaẹn, deghẹ a ma loo eni ẹnrẹn (Hibru 3:3 “Irẹn”); a rhan otọ ẹmwẹ nibun vbe Apẹndis kevbe Glọsrri nọ gha ru iyobọ ne ọmwa nọ tie Baibol.—Matiu 5:22, “Gẹhẹna”; Matiu 1:22, “e Jehova”; Matiu 28:20, “agbọn.”
Abọ nokaro vbe Baibol na, na tie ẹre “Emwi Eso Ni Rre Uwu Ẹmwẹ Osanobua,” keghi ya unu kaẹn imamwaemwi ne kpataki eso ni rre uwu e Baibol. A gha ghi wa gberra ebe Arhie Maan nẹ, a ghi sẹ abọ na tie ẹre “Avbe Ebe Ni Rre Uwu E Baibol,” kevbe “Ẹmwẹ Eso Na Rhan Otọ Re Vbe Baibol (Glọsrri).” E Glọsrri keghi ru iyobọ ne emwa ya rẹn otọ ẹmwẹ eso na loo ro vbe Baibol ne iran tie. Abọ eso ni rre uwu Apẹndis ọre “Ilele Na Lele Vbe A Ghaa Zedu E Baibol,” “ Emwi Eso Ni Rre Baibol Na Dọlegbe Zedu Ẹre Na,” “Vbene Baibol Ya Sẹ Ima Obọ Hẹ,” “Vbene A Ya Loo Eni Osanobua Vbe Ebe Nọhuanrẹn Na Ya E Grik Gbẹn,” kevbe “Emwi Eso Ne Kpataki Ni Sunu Vbe Ẹdagbọn E Jesu”, kẹ kevbe avbe emapu, isama kevbe emwi ọvbehe nibun ni gha ru iyobọ ne emwa ni gele mu aro ye Baibol na tie.
