Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

¿Yatiyätati?

¿Yatiyätati?

Israelitanakajj Egipton esclavöpjjänwa sañatakejj ¿Bibliat sipan kuna yaqha pruebanakas utji?

Madianitanakajj Egipto markaruw Josear apapjjäna, uka qhepatjja Jacobojj familiapampiw Canaán markat Egiptor sarjjapjjäna sasaw Bibliajj qhanañchi. Egipton Gosén sat cheqanwa jakañ qalltapjjäna, Nilo jawir tukuyana (Gén. 47:1, 6). Israelitanakajj ukan ‘wal mirantapjjäna, wali chʼamaniw tukupjjarakïna’, ukatwa egipcionakajj ajjsarasin esclavöpjjañapatak obligapjjäna (Éx. 1:7-14).

Bibliajj janiw cheqäkiti sirinakajja, israelitanakajj Egipton esclavöpjjänwa sasin Biblian siski ukajj aleq cuentokiwa sasaw sapjje. Ukhamäkchisa, semitanakajj * Egipton esclavösipkapunïnwa sañatakejj walja pruebanakaw utji.

Sañäni, arqueologonakajja nayra jaqenakajj jakapkäna ukwa Egipto markan norte toqen jikjjatapjjäna. John Bimson sat yatjjattʼat chachajj akham siwa: ‘Uka cheqanjja, semitanakajj jakapkäna uka lugaranakaw jikjjatasiwayi, 20 jan ukajj jila lugaranaka’ sasa. Nayra egipcionakat yatjjatiri James K. Hoffmeier sat chachajj akham sarakiwa: “1800 marat 1540 (antes de Cristo [a. C.]) marakamajja, khitinakatï Asia occidental toqen jakapkäna uka semitanakajj Egiptor jakir sarjjañ wal munapjjerïna” sasa. Uka chachajj akham saskakiwa: “Abrahán, Isaac, Jacob chachanakajj uka pachpa maranakanwa jakapjjäna, ukhamajj kunanakatï Génesis libron qellqatäki ukajja uka pachpa maranakanwa pasarakïna” sasa.

Egipto markan sur toqenjja, 2000-1600 (a. C.) maranakan lurat mä papirow jikjjatasïna. Ukanjja Egipton sur toqenkiri mä utan trabajiri esclavonakan sutinakapaw uñsti. Uka sutinakatjja, pusi tunka jilaw semita sutinakäna. Uka esclavonakajj phayasa, pʼitasa, yaqhanak lurasaw servipjjäna. Hoffmeier chachajj akham siwa: “Niyakejjay Tebaida cheqan mä utan pusi tunkanit jila semitanakajj trabajipjjchïnjja, semitanakajj Egipto markpachanwa jakapjjpachäna. Nilo jawir tukuyankir cheqanakanwa [jan ukajj norte toqenwa] jukʼamp semitanakajj utjpachäna” sasa. Tebaida cheqajja, Egipton sur toqenkänwa.

David Rohl sat arqueologojj akham sasaw qellqäna: “Uka esclavonakan sutinakapat yaqhepajj ‘Biblianwa uñsti’” sasa. Uka papironjja Isacar, Aser, Sifra sutinakjamaw uñsti (Éx. 1:3, 4, 15). ¿Kunsa ukajj uñachtʼayi? David Rohl chachajj akham siwa: “Israelitanakajj cheqapuniw Egipto markan esclavösipkäna, ukwa ukajj uñachtʼayi” sasa.

John Bimson sat yatjjattʼat jaqejj akham sarakiwa: “Israelitanakajj Egipton esclavösipkapunïnwa sañatakisa, Egiptot mistusipkapunïnwa sañatakisa, walja pruebanakaw utji” sasa.

^ Párrafo 4 Semitanaka sasinjja, Sem chachat jutir jaqenakatwa parlasktanjja, Sem chachajj Noé chachan kimsa wawanakapat maynïrïnwa. Uka chachat jutirinakat mä qhawqhanejj elamitanaka, asirionaka, nayra caldeonaka, hebreonaka, sirionaka jupanakäpjjänwa, Arabiankir tribunakat waljanejj Sem chachat jutirïpjjarakïnwa.