Diosar confiyas suma amtanakar puripjjañäni
“Taqe iyawsañampiw mayiñapa, jan akchʼas pächasisa” (SANT. 1:6).
QʼOCHUNAKA: 81, 70
1. ¿Kunatsa Caín chachajj jan wali amtar purïna, ukat kunas pasäna?
CAINAJJ wali wakiskir amtaruw puriñapäna. Chuymapar istʼasat lurani janicha ukjja jupaw amtjjañapäna. Kuntï amtkaspäna ukarjamaw walinsa jan walinsa uñjasispäna. Cainajj jan wali amtaruw purïna siw Bibliajja. Jan wal amtasaw Abel jilaparus jiwayäna, ukhamatwa Jehová Diosampi sum apasitapsa aptʼasïna (Gén. 4:3-16).
2. ¿Kunatsa sum amuytʼasis amtañajj wakisi?
2 Jiwasajj ukhamarakiw jakäwisan kunsa lurañäni uk amtañasa. Uka amtäwinakat yaqhepajj wali wakiskirïspawa. Ukampisa kunanak lurañsa amtañäni ukarjamaw walinsa jan walinsa uñjasiñäni. Kunsa lurañäni uk sum amuytʼasis amttan ukhajja, jan walinakan uñjasiñat sipansa suman jakastanjja. Maysa toqetjja jan sum amuytʼasis jan walinak amtktan ukhajja kunayman jan walinakanwa uñjastanjja, chuymas ustʼatarakïtanwa (Pro. 14:8).
3. 1) ¿Suma amtanakar puriñatakejj kunarus confiyañasäspa? 2) ¿Kuna jisktʼanakarus qhanañchasiskani?
3 ¿Suma amtar puriñatakejj kunas yanaptʼistaspa? Jehová Diosar confiyañaw yanaptʼistani. Jupajj wal yanaptʼañ munistu, juparakiw sum amuytʼasiñatakis yanaptʼistani ukjjat janipun pächasipjjañäniti. Biblian utjki uka ewjjtʼanakajj yanaptʼitaniwa sasaw confiyañasaraki (Santiago 1:5-8 liytʼañataki). Jehová Diosajj kunatï jiwasatak askïki uk yatiwa sasin confiyañatakejja jukʼampiw jupar jakʼachasiñasa Aruparus munasiñasaraki. Ukhamäni ukhajja mä amtar puriñatakejj Diosan Arupampiw yanaptʼayasiñäni. Ukampis ¿kunas suma amtanakar puriñatakejj yanaptʼistaspa? ¿Kun lurañtï amtkayätan uk cambiañajj walikïskaspati?
SAPA MAYNIW KUNSA LURAÑÄNI UK AMTAÑASA
4. ¿Kuna wakiskir amtarus Adanajj puriñapäna ukat kunarus purtʼasïna?
4 Jaqenakajj qalltatpachwa kunsa lurapjjani uk amtapjjañapäna. Adanajj Jehová Diosarut istʼani jan ukajj Eva esposaparuch istʼani ukwa ajlliñapäna. Adanasti Evar istʼañwa ajllïna, ukatwa walja jan waltʼañanakan uñjasiwayi. Jehová Diosajj Edén jardinatwa alisnuküna, tiempompejj jiwjjarakïnwa. Ukatwa jaqenakajj Adán chachan jan wal amtatapat jichhürkam tʼaqesisktanjja.
5. ¿Kunsa lurañäni uk amtañasajj wakisipuniti?
5 Jakäwisan kunsa lurañäni ukanak amtañajj jan utjaspa ukajj walipunïspawa sasaw yaqhepanakajj amuyapjje. Inas jumajj ukham amuyaraksta. Ukampisa Jehová Diosajj jaqenakarojj janiw mä robotjam jan amuytʼasir lurawaykistuti. Jan ukasti kunsa lurañäni uk sapa mayni amtañaswa muni, ukham lurañajja jiwas kikparuw yanaptʼarakistu. Uk amuytʼañatakejj israelitanakat parltʼañäni.
6, 7. ¿Israelitanakajj kunsa amtapjjañapäna, ukat kunatsa uka amtar puriñajj jupanakatak chʼamakïna? (13 janankir dibujo uñjjattʼäta).
6 Israelitanakajj Suma Oraqen jakapkäna uka tiemponjja, Jehová Diosaruti jan ukajj yaqha diosanakaruch servipjjani ukwa ajllipjjañapäna (Josué 24:15 liytʼañataki). Uk ajlliñajj faciljamakïnwa ukampis kuns amtapjjani ukarjamaw walinsa jan walinsa uñjasipjjañapäna. Juezanak tiemponjja israelitanakajj jan walinak lurañ amtasipkakïnwa. Jehová Diosar serviñat sipansa kʼari diosanakaruw servipjjäna (Jue. 2:3, 11-23). Elías profetan tiempopanjja Diosan markapajj ukhamarakiw Jehová Diosarut servipjjani jan ukajj Baal diosaruch servipjjani uk ajllipjjañapäna (1 Rey. 18:21). Jehová Diosar serviñ amtañajj facilakïspänwa kunattejj jupar serviñaw jukʼamp askejja. Mä amuytʼasir jaqejj janipuniw jaqen lurat diosar serviñ amtkaspati. Ukampis israelitanakajj pächasisipkänwa ukatwa ‘jupanakajj pä chuymaw sarnaqapjje’ sasin Bibliajj qhanañchi. Elías profetajj Jehová Diosar serviñ amtapjjañapatakiw jupanakar chʼamañchtʼäna.
7 ¿Khitirus servipjjani uk amtañajj kunatsa israelitanakatakejj chʼamäna? Jupanakajj janiw Jehová Diosar confiyapkänti, janirakiw arunakapar istʼañs munapkänti. Diosar jan confiyapjjatap laykojja, Diosat jukʼamp yatjjatañatakejj janiw tiempo apsusipkänti. Jupanakatï Jehová Diosat jukʼamp yateqapjjaspäna ukhajja suma amtanakaruw puripjjaspäna (Sal. 25:12, Aymar Biblia). Ukampis israelitanakajj yaqha markankir jaqenakjamaw sarnaqjjapjjäna, jupanakjamaw amuyjjapjjarakïna. Kunsa lurapjjani uksa janirakiw jupanak pachpajj amtjjapjjänti. Ukatwa israelitanakajj uka jaqenakampejj kʼari diosanakar yupaychjjapjjäna. Jehová Diosajja ukhamar jan purtʼasipjjañapatakejj nayratpachwa ewjjtʼäna (Éxo. 23:2).
¿KUNSA LURAÑÄNI UK YAQHANAKAT AMTAPJJAÑAPA?
8. ¿Kunsa israelitanakat yateqsna?
8 Jiwasatejj suma amtanakar puriñ munstan ukhajja, Diosan arupampiw yanaptʼayasiñasa ukwa israelitanakat yateqtanjja. Gálatas 6:5 qellqatajj “sapa mayniwa luräwinakapat llakisiñapa” sasaw qhanañchi. Ukhamajja kunsa lurañäni uk yaqhanakan amtapjjañapajj janiw walïkaspati. Jan ukasti kunatejj Diosatak askïki ukanak sapa mayniw yateqañasa ukat ukarjamaw lurañasaraki.
9. ¿Yaqhanakan jiwas lanti amtapjjañapajj kunatsa jan walïki?
9 Yaqhanakan sataki kuns lurañäni ukhajja jupanakas jiwas lanti amtapkaspa ukhamäspawa, jan sum amuytʼasisaw kun lurañsa amtaraksna (Pro. 1:10, 15). Ukasti janipuniw walïkaspati. Bibliampi yatichat concienciasarjamaw sapa maynejj taqe kunsa amtjjañasa. Yaqhanakatï kunsa lurañäni uk jiwas lanti amtapjjaspa ukhajja, jupanakarus arksna ukhamäspawa. Jupanakan amtaparjam lursna ukhajja jan walirus purtʼasiraksnawa.
10. ¿Kunsa Pablojj Galacia markankir cristianonakar ewjjtʼäna?
10 Galacia markankir cristianonakarojja apóstol Pablojj kuns lurapjjäta uk janiw yaqhanakajj amtapjjañapäkiti sasaw ewjjtʼäna (Gálatas 4:17 liytʼañataki). Galaciankir yaqhep jilatanakajja tamankir cristianonakajj kunsa lurapjjani uk jupanakaw amtañ munapjjäna. ¿Kunatsa ukham lurañ munapjjäna? Uka jilatanakajj jupanakan askipakwa thaqapjjäna, apostolonakar arkapjjañapataki jilat kullakanakar chʼamañchañat sipansa jupanakar arkapjjaspa ukwa munapjjäna. Uka jilatanakajj janiw altʼat chuymanïpkänti, jilat kullakanakajj jupanak pachpa kun lurañsa amtapjjañapäkäna ukarus janiw respetapkänti.
11. ¿Kunjamsa mayninakarojj mä amtar puripjjañapatak yanaptʼsna?
11 Apóstol Pablot taqeniw yateqassna. Kunsa lurani uk sapa mayni cristianonakan amtapjjañapajj kunja wakiskirisa uk sum yatïna, kuntï amtapkäna ukarus respetarakïnwa (2 Corintios 1:24 liytʼañataki). Jichhürunakanjja sapa mayni amtañapäki ukanakjjat ewjjtʼkasajj apóstol Pablotwa jilïr irpirinakajj yateqasipjjañapa. Kuntï Bibliajj yatichki ukarjamaw jupanakajj jilat kullakanakar taqe chuyma ewjjtʼapjje, ukat kunsa lurapjjañapa uk sapa mayni amtapjjañapatakiw chʼamañchtʼapjjaraki, kunattejj sapa mayniw amtanakaparjamajj walinsa jan walinsa uñjasini. Ukhamajja amtapjjapuniñäni: jilat kullakanakar yanaptʼañatakejja Biblian kawkïr ewjjtʼanakapas yanaptʼaspa uk amuytʼañapatakiw yanaptʼañasa. Ukampis kunsa lurañapa uk janiw sañasäkiti, jan ukasti sapa mayniw kunsa lurani uk sum amuytʼasisin amtjjañapa, ukhamtï luranejja jupan askipatakïniwa. Ukhamasti, jilat kullakanakajj kunsa lurapjjañapa uk jiwasas amtañasäkaspa ukham janipuniw amuyañasäkiti.
Jilïr irpirinakajj sapa mayni mä amtar puripjjañapatakiw jilat kullakanakar yanaptʼapjje (11 tʼaqa uñjjattʼäta).
CHUYMASAMPEJJ JAN APAYASIÑÄNITI
12, 13. Coleratäkasina jan ukajj aynachtʼatäkasin mä amtar puriñajja, ¿kunatsa jan walïki?
12 Jichhürunakanjja walja jaqenakaw kunsa lurapjjani uk chuymapar istʼasin amtapjje. Ukampis chuymampi apayasiñajj jan waliruw puriyistaspa. Bibliajj akham siwa: “Jaqen chuymapjama ñanqha, kʼarintirejj janiw utjkiti” sasa (Jer. 17:9). Ukatwa pantjasir chuymasar jan istʼañatakisa, amuyusar jan confiyañatakis Bibliajj ewjjtʼistu (Pro. 28: 26, NM). Nayra tiemponjja, chuymapar istʼas amtapjjatapatjja kuna jan walinakarus waljanejj purtʼasipjjäna ukanakatwa Biblian qhanañchi (1 Rey. 11:9; Jer. 3:17; 13:10). Ukhamajja chuymasar istʼasaki kuns lursna ukhajja ¿kuna jan waltʼäwinakansa uñjassna?
13 Biblianjja “Tatit Diosamaruw munäta taqe chuymamampi”, “jaqe masimarusti juma kipkarjam munarakim” sasaw cristianonakar ewjjtʼistu (Mat. 22:37-39). Ukampis sumwa amuytʼasiñasa. 12 parrafon uñjaniwayktan uka textonakajja chuymasampi apayasisin kunsa lurañäni uk amtañajj jan walïtapwa qhanañchäna. Amuytʼañataki maynejj wali coleratäki ukhajja janiw suma amtanakar purkaspati (Pro. 14:17; 29:22). Aynachtʼatäki ukhas janirakiw sum amuytʼaskaspati (Núm. 32:6-12; Pro. 24:10). Diosan leyinakaparjamaw amuytʼasiñasa (Rom. 7:25). Wakiskir amtanakar puriñasäki ukhajja, janiw chuymasar istʼañasäkiti.
¿AMTAWAYKTAN UKANAK CAMBIAÑAJJ KUNAPACHAS WAKISISPA?
14. Kuntï amtkayätan ukanak mayampi amuykiptʼañajj walikïskatapjja, ¿kunjamatsa yattanjja?
14 Kunsa lurañäni uk amtañatakejj sum amuytʼasiñaw wakisi. Kun lurañtï amtkayätan ukanakajja awisajj mayamp amuykiptʼañaw wakisispa, ukjja mä amuytʼasir jaqejj sum yati. Jehová Diosatwa ukham lurañ yateqassna. Jonás tiempon Ninivitanakar castigañ amtkäna uka qhepatjja kunsa Jehová Diosajj amtäna uk uñjañäni. “Diosasti uñjänwa Nínive markankir jaqenakarojj ukham luraskiri, jan wali sarnaqäwinakapsa apanukuskiri, ukham uñjasinwa Diosajj jupanakat khuyaptʼayasjjäna, janirakiw kuna castigotejj jutañapäkana uksa apayankjjänti” (Jon. 3:10). Ninivitanakajj juchanakapat arrepentisipjjänwa, jan wali luratanakapsa apanukupjjarakïnwa, ukatwa Jehová Diosajj jupanakar perdonäna, janirakiw amtkäna ukarjamajj castigjjänti. Ukhamatwa Jehová Diosajj amuytʼirïtapa, altʼat chuymanïtapa, khuyaptʼayasirïtap amuytanjja. Jaqenakajja coleratäpki ukhajja jankʼakiw kun lurañsa amtapjje, ukampis Jehová Diosajj coleratäkchisa sum amuytʼasaw kunsa lurani uk amtjje.
15. ¿Kunapachas amtäwinakas cambiañajj wakisispa?
15 Janiw kunjamtï amtkayätan ukarjampun taqe kunas phoqaskaspati, awisajj mayamp amuykiptʼañaw wakisispa. Kunjamtï uñjaniwayktanjja awisajj wakisitarjamaw Jehová Diosajj kun lurañtï amtkäna uk cambiäna (1 Rey. 21:20, 21, 27-29; 2 Rey. 20:1-5). Maysa toqetjja kunapachatï machaq yatiyäwinak katoqktan ukhaw kuntï amtkayätan uk wasitamp sum amuytʼañajj wakisirakispa. Ukatakejj David reyit parltʼañäni: Saúl reyin Mefibóset allchhipat kʼari yatiyäwinak katoqäna ukhajja, mä amtaruw purïna. Ukampis Davidajj kunatï cheqäki uk yatjjäna ukhajja janiw uka amtaparjamajj lurjjänti (2 Sam. 16:3, 4; 19:24-29). Ukhamajja inas awisajj kun lurañtï amtkayätan uk cambiañajj wakisirakchispa.
16. 1) ¿Suma amtar puriñatakejj kun lurañas yanaptʼistaspa? 2) ¿Kuntï amtkayätan ukanakat wasitat amuytʼañajj kunatsa wakisispa, ukat kunjam chuymampis uk lursna?
16 Wakiskir mä amtar janïr purkasajja sum amuytʼasiñaw wakisi sasaw Bibliajj qhanañchi (Pro. 21:5). Ukhamajja janiw jankʼakejj kunsa lurañäni uk amtañasäkiti, jan ukasti sum amuytʼasiñasawa (1 Tes. 5:21). Mä amtar janïr purkasajja, familia pʼeqtʼirinakajj Bibliata ukhamarak qellqatanakat yatjjatañatakiw tiempo apstʼasipjjañapa. Familiapankirinakajj kamsapjjesa uk sumwa istʼapjjañaparaki. Amtañäni Jehová Diosajj warmimar istʼam sasaw Abrahamar säna (Gén. 21:9-12). Jilïr irpirinakasa qellqatanakat sum yatjjatañatakejj tiempo apstʼasipjjañaparakiwa. Nayra amtanakapajj machaq qellqatanakarjam cambiañ wakisini ukhajja, jilat kullakanakajj kamsapjjanisa sasajj janiw llakisipjjañapäkiti. Amuytʼasiri ukhamarak altʼat chuymani jilïr irpirinakajja wakisitarjam amtanakap mayjtʼayañatakejj jankʼakïpjjañapawa. Jupanakat yateqasiñajj wali askiwa, ukham lurañaw taman sum apasiñatakisa, mayachtʼatäñatakis yanaptʼi (Hech. 6:1-4).
KUNTÏ AMTAWAYKTA UKARJAM PHOQMA
17. ¿Kunas suma amtanakar puriñatakejj yanaptʼistani?
17 Amtktan ukanakat yaqhepajj wali wakiskiriwa. Amuytʼañäni, casarasiñäniti janicha, jan ukajj khitimpis casarasiñäni ukanak amuytʼañajj wali wakiskiriwa. Precursorat Diosar serviñ qalltañatakis sum amuytʼasiñasawa. Uka wakiskir amtar janïr purkasajja phoqerjamañäniti janicha uk sumwa amuytʼasiñasa, Jehová Diosarus yanaptʼap mayiñasarakiwa (Pro. 1:5). Jehová Diosajj Arup toqew sum ewjjtʼistu ukatwa arunakapat sum yatjjatañasa, ukat yanaptʼapsa mayisiñasaraki. Diosan munañaparjam suma amtanakar puriñatakejja Jupaw yanaptʼistani. Janïr mä amtar purkasajja akhamwa jisktʼasiñasa: ‘¿Ukham lurasajj Jehová Diosar munasitaj uñachtʼayäti? ¿Familiajan kusisita jakasiñapatakejj yanaptʼaniti? ¿Paciencianïtajasa munasirïtajas qhanat amuyasini?’ sasa.
18. ¿Kunatsa Jehová Diosajj kunsa lurañäni uk sapa mayni amtañas muni?
18 Jehová Diosajj jupar munasiñasatakisa serviñasatakis janiw obligkistuti. Jan ukasti kunanaksa lurañäni ukanak sapa mayni amuytʼirwa lurawayistu, juparojj serviñäniti janicha uk amtktan ukarojj respetiwa (Jos. 24:15; Ecl. 5:4). Ukampisa Bibliat yateqatasarjam kun lurañtï amtawayktan ukarjam phoqañaswa Diosajj muni. Suma amtanakar puriñatakejja Jehová Diosan Arupar istʼaña ukhamarak ewjjanakapar confiyañaw yanaptʼistani. Ukhamatwa kun amtañatakis jan pächaskañäniti (Sant. 1:5-8; 4:8).