1, 2. ¿Kunatsa Bibliaxa chuymar purtʼkir Diosan suma churäwipaw sisnaxa?

 ¿MUNAT masimata mä suma churäwi katuqirïtati? Uk katuqasaxa wal kusistʼpachätaxa. Uka churäwimpixa, jumar wal munasitapwa uñachtʼayi, ukat jumax wal yuspärtʼarakpachätaxa.

² Ukhamarakiwa, Bibliaxa Diosan apayanita suma churäwipawa, wal yuspärañasarakiwa. Uka jan kikpani libroxa kunaymaninakatwa yatiyistu, jan uka librokaspaxa janiw kunjamatsa ukanakxa yatksnati. Alaxpachasa, warawaranakasa, aka Uraqisa ukat nayrïri chacha warmisa kunjam luratäpxataynasa ukanakxatwa yatiyistu. Ukatxa, llakinakaru, jan waltʼäwinakaru saykatañsa yaticharakistuwa. Ukat kunjamsa Diosax amtanakapxa phuqani aka Uraqi sumaptayañatakixa ukanakatsa Bibliax qhanañcharakistuwa. ¡Bibliax chuymar purtʼkir suma churäwipuniwa!

3. ¿Kunsa Jehová Diosax Biblia churasax yatiyistu ukat kunatsa uka churäwix chuymar purtʼkirixa?

³ Biblia apayaniri Jehová Diosxatwa yatiyarakistu, ukatwa Bibliaxa chuymar purtʼkir suma churäwixa. Uka libro churasaxa, Diosax sum uñtʼayasiñ munatapwa yatiyistu. Chiqasa, Diosar jakʼachasiñwa Bibliax yanapistu.

4. Biblia lakinuqäwitxa, ¿kunas wal muspharañjamaxa?

⁴ ¿Jumax Biblianïtati? Waljaniw Biblianïpxixa. Phuqatpachasa  jan ukax chikatakisa Bibliax niya pä waranqa kimsa patak arunakan lakinuqatawa, ukhamasti uraqpachanxa sapa tunkanitxa llätunkaniw Biblianïpxi. Sapa semananxa niya mä millón jilaw Bibliaxa lakinuqasi, jichhakamaxa millón millón Biblianakaw phuqatpacha jan ukax chikatakisa lurasiwayi. Ukham yaqha libroxa janipuniw utjkaspati.

5. ¿Kamsañs munpacha, Bibliaxa “Diosan amuytʼayatawa” siski uka arunakaxa?

⁵ Ukatxa, Bibliaxa “Diosan amuytʼayatawa” (2 Timoteo 3:16). ¿Kamsañs uka arunakax munpacha? Biblia pachpaw akham qhanañchistu: “Diosan qullan jaqinakapawa Qullan Ajayumpi amuytʼayatäsina parlapxi” sasa (2 Pedro 1:21, MT). Mä awkisa yuqaparu carta qillqarapita siskaspa ukhamawa. Niyakixay awkin arunakapanïchixa ukat amuyunakapanïchixa, uka cartax awkinkiwa, janiw yuqapankkiti. Ukhamarakiwa, Bibliaxa janiw qillqiri jaqinakana arunakapanïkiti, jan ukasti Diosan arunakapaniwa. Ukhamasti chiqpachansa Bibliax “Diosan arunakapawa” (1 Tesalonicenses 2:13).

6, 7. Bibliax mä amuyuki qillqatawa, ¿kunatsa ukax muspharkañaxa?

⁶ Bibliaxa 1.600 ukha maranakanwa qillqasïna, qillqirinakapaxa janiw mä tiemponaki jakapkänti, kunayman sarnaqasirïpxänwa, challwa katurinaka, yapuchirinaka, uwij awatirinaka, profetanaka, reyinaka, ukat jucha tʼaqirinaka, ukham sarnaqasirïpxanwa. Ukat, Lucas libro qillqirixa qullirïnwa. Ukhamasti kunayman jakasiripxänwa. Ukampisa Bibliaxa qalltatpacha tukuykamaxa mä amuyukiwa, janiw may may parlkiti. a

⁷ Génesis librox yatiyistuwa kunjamsa jan waltʼañanakaxa qalltäna, ukat Apocalipsis qhipïr librosti yatiyarakistuwa kunjamsa aka Uraqix mä huertaru jan ukax kusipacharu tukuyatäni. Waranq waranqa maranakatwa Bibliax parli, ukat taqi arunakapaxa Diosan amtanakapa phuqasiñxatpun parli. Ukham mä amuyuki parlatapaxa muspharkañapuniwa. ¡Diosan apayanita libroxa ukhamäñapapuniwa!

8. ¿Kunatsa Bibliax ciencia tuqitxa chiqapapuniw sisnaxa?

⁸ Bibliaxa ciencia (jaqinakan yatxatäwipa) tuqitsa chiqaparakiwa. Janïra jaqinakax ciencia tuqitxa yatkäna ukhaw Bibliaxa uka tuqinakat yatichxäna. Uk amuytʼañäni, nayra israelitanakatakixa Levítico libroxa, katuyiri usuninakaru yaqhachañxata, qʼuma sarnaqañxata kamachinakanïnwa; ukanakxatxa yaqha markankirinakaxa janiw kunsa yatipkänti. Ukata, kunapachatix aka Uraqxata pantjat amuyunakax utjkäna ukhaxa Bibliax chiqpachapuniwa sänxa: Uraqixa ‘jan kunxaruki warktʼatawa’ sasa (Job 26:7). Chiqasa, Bibliaxa janiw ciencia tuqit librükiti, ukampisa kunapachatix uka yatxatäwinakat parlki ukhaxa chiqäskapuniwa. ¡Diosan apayanit libroxa ukhamäñapapuniwa!

9. 1) Bibliaxa nayra sarnaqäwinakxat parlki ukhaxa chiqapawa ukat atiniskañarakiwa, ¿kunatsa ukhamaw sisna? 2) ¿Kunatsa Biblia qillqirinakaxa jan kʼarisipkänxa?

 ⁹ Bibliaxa nayra sarnaqäwinakxat parlki ukhasa chiqaparakiwa, atiniskañarakiwa. Ukanakatxa qhanpun parli, janiw jaqinakan sutinakapxataki parlkiti, jan ukasti nayra awkinakapatsa parlarakiwa. b Sarnaqäwinakxata yaqha qillqirinakaxa, markapan atipjayasitanakapxa janiw qillqapkiti, ukampisa Biblia qillqirinakaxa janiw kʼarisipkänti, janirakiw kunsa imtʼapkänti, pantjasïwinakapsa ukat markapan pantjäwinakapsa qillqtʼawayapxiwa. Amuytʼañäni, Moisesax jachʼa pantjasïwipat iwxayasïna uksa Números libroruw qillqatayna (Números 20:2-12). Ukham jan kʼarisisa jan kun imtʼasa qillqirinakaxa mä qhawqhanikiwa, ukampisa Bibliaxa qhana qillqtʼatawa kunattixa Diosan apayanita librowa.

10. ¿Kunatsa Bibliaxa suma iwxanakan libropuniw sisnaxa?

¹⁰ Niyakixay Diosan amuytʼayatächixa, Bibliaxa “askirakiw yatichañataki, chiqachañataki, ukhamarak qʼuma jakañan sarnaqañ yatichañatakisa” (2 Timoteo 3:16). Suma iwxanakan libropuniwa. Biblia Qillqayirixa, jucharara jaqinakätasxa sum yati. Jïsa, Jehová Dios Awkisawa, jupaw Luririsaxa. Kunsa lupʼisktan ukat kunjams jikxatastan ukanaksa Jupaw jukʼamp sum yati jiwasat sipansa. Ukatxa, kunanakas wakisispa kusisita jakasiñasatakixa, ukat kuna jan wali luräwinaksa apanukuñasa ukanaksa yatirakiwa.

11, 12. 1) Mateo 5–7 jaljanakanxa, ¿kunanaksa Jesusax yatichänxa? 2) ¿Kunanakampitsa Bibliax parlistu, ukat kunatsa arunakapax nayras jichhas wakisiripunixa?

¹¹ Mateo 5-7 jaljanakankiri Jesusan arstʼäwipat amuytʼañäni. Uka suma yatichäwinxa, Jesusax kunaymaninakatwa parläna, kunjamsa kusisiñ jikxatsna, ukat kunjamsa jan  waltʼayasiñaksa askichaña, kunjamsa Diosar mayisiña ukat kuna kasta chuymanïñasa qullqi tuqitsa, ukanakxatwa parläna. Jesusan arunakapaxa kunjamtï khä urunakan wakisirïkänxa jichhürunakansa ukham wakisirikïskiwa.

¹² Bibliana yaqhip yatichäwinakapaxa familia tuqita, irnaqäw tuqita ukat mayninakampi sum apasiñxatwa parlistu. Iwxanakapaxa taqinitakiwa, wali askipuniwa. Bibliankiri yatiñan arunakapaxa, aka mä qhawqha arunakaru  apthaptʼatawa: “Nayätwa Tatitu [Jehová] Diosamaxa, nayasti kunatix jumatakix askïki ukwa yatichsma, kawki thakinjamtix sarañamäki ukanjam irparaksma” (Isaías 48:17).

13. ¿Kunanaksa Babilonia markatxa Jehová Diosax Isaías profetampix qillqayatayna?

¹³ Bibliaxa walja profecianakaniwa, yaqhipax phuqasxiwa. Aka mä profecía uñjañäni. Isaías nayra profetnamwa Jehová Diosax Babilonia markan tʼunjäwipata arsuwayatayna (Isaías 13:19; 14:22, 23). Ukat kunjamsa uka markax tʼunjasiñapäna uksa profetax qhanañcharakïnwa. Soldadonakaxa, Babilonia tayp pasir jawir wañtʼayapxani ukat jan nuwasisawa uknam uka markar tʼunjañataki chhukhuntapxani sasaw säna. Janiw ukakïkiti. Uka profeciaxa Babilonia tʼunjir apnaqirin sutipsa qhanañchawayarakiwa: Ciro satänwa (Isaías 44:27–45:2).

14, 15. Isaías profetan arunakapaxa, ¿kunjamsa phuqasitayna?

¹⁴ Uka profecía arsutatxa pä pataka maranakaw pasxatayna, 539 nayrïr pacha maranxa octubre phaxsit phisqüru saraqat arumasti, walja soldadonakaw Babilonia jakʼaru purintapxäna. ¿Khitis pʼiqiñchpachänxa? Persia marka apnaqir Ciro chachawa pʼiqiñchäna. Ukhamaxa, uka muspharkañ profeciax uka arumpachawa phuqasiñapänxa. Ukampisa, ¿kunjamtï arsuskäna ukhamti Ciro chachan soldadonakapax jan nuwasisa uka markar tukjapxpachäna?

¹⁵ Babiloniankirinakaxa uka arumax wal manqʼasipkäna umasipkäna, jachʼa pirqanakampi muyuntat markapanxa janiw kuns axsarapkänti. Ukäñkamaxa, Ciro chachax wali chʼiktʼasisaw Babilonia taypi pasir jawirxa irpanukutayna, ukhamasti umax jukʼakïxänwa soldadonakan makatañjamäxänwa uka jachʼa pirqaru jakʼachasiñatakixa. Ukampisa, ¿kunjamsa uka jachʼa pirqanakampi muyuntat markarux mantapxpachäna? ¡Punk jistʼkatañwa armasipxatayna!

16. 1) Isaiasan arunakaparjamaxa, ¿kunas kamachasiñapäna Babiloniampixa? 2)  Babilonianxa janiw khitis jakxaniti siski uka arunakaxa, ¿kunjamsa phuqasiwayi?

 ¹⁶ Jehová Diosaxa Babiloniatxa akham sänwa: “Janipuniw jaqix ukanxa jukʼampi utjkxaniti, janipuniw khitis ukan jukʼampi jakkxaniti. Árabe jaqinakax janiw mayampsa ukar purisax carpanakap saytʼayaskxapxaniti, janirakiw awatirinakas uywanakapxa ukan samartʼaykxapxaniti” sasa (Isaías 13:20). Profeciaxa janiwa uka marka tʼunjäwitaki parlkänti jan ukasti janipuniw mayampi khitisa ukan jakxaniti sasaw säna. Uka arunakaxa phuqasiwayapuniwa. Irak anqa markan Bagdad capitalap jakʼanwa (80 kilómetros) tʼunthapita nayra Babiloniax jikxatasi. Ukawjanxa janiw khitisa jakxiti. “Pichañampjamarakiw tukjasin pichanukü” siski Jehová Diosan uka arunakapax phuqasitaynawa (Isaías 14:22, 23). c

17. Bibliankir profecianakan phuqasïwipaxa, ¿kunatsa iyawsäwisar chʼamañchi?

¹⁷ Bibliax phuqasir profecianakani librowa, ¿ukaxa iyawsäwisarux  janit chʼamañchkaspa? Chiqasa, kunjamtï Jehová Diosax nayrapachax arunakapa phuqawayki, ukhamarakiwa aka Uraqi kusipachaptayäw siski uka arunakapsa phuqani (Números 23:19). Ukhamaxa, wiñay jakañ suytʼäwinïtanwa, “uka jakañ churañatakix Diosax janir aka uraqi qalltaskipanwa phuqhañataki arsuwayi, Diosasti uk arsusax janiw kʼariskiti” (Tito 1:2). d

18. “Diosan arupaxa”, ¿kunjamaw sänsa apóstol Pabloxa?

¹⁸ Kunti aka yatichäwin yatiqktan ukax amuytʼayarakistuwa Bibliaxa jan kikpanïtapa. Mä amuyuki qillqatawa, nayra sarnaqäwinakxatsa, ciencia tuqitsa chiqwa parli,  ukatxa iwxanakapasa wakisiripuniwa, profecianakapasa phuqasiripuniwa, janiw uka tuqitaki ukham jan kikpan suma librükiti, jan ukasti jukʼampinakatwa yatiyistu. Apóstol Pablox akham sasaw qillqäna: ‘Diosan arupaxa jakkiriwa chʼamanirakiwa, purapäxa arini taqi espadatsa jukʼampi manqharu mantkirirakiwa; almampi ajayumpsa jaljtayañkam mantiri, ukhamaraki chʼakha muqunakampi parpanakampsa, lupʼïwinaksa chuyman amtäwinakapsa uñantkiriraki’ sasa (Hebreos 4:12, MT).

19, 20. 1) ¿Kunjamsa Bibliaxa jiwaspacha uñakipasiñasaru yanapistu? 2) Biblia katuqasaxa, ¿kunjamsa Diosar yuspärsna?

¹⁹ Bibliankiri Diosan “arupaxa” liyiñapuniwa ukaxa jakäwisxa sumarupuniw tukuyaspa. Jiwaspacha suma uñakipasiñasatakisa yanaparakistuwa. Diosaru nayax munastwa sasksnawa, ukampisa janiw ukakïkiti, Diosan amuytʼayata Biblian yatichäwinakapa istʼasawa uñachtʼayañäni kuna kasta amuyunïtansa ukat kuna kasta lupʼïwinakanïtansa.

²⁰ Chiqpachansa Bibliaxa Diosan apayanitawa. Biblia liyiñasapuniwa, yatxatañasawa ukat wal munañasarakiwa. Bibliatxa yatiqaskakiñamawa, ukhamatwa Diosan churäwipa wal munatamxa uñachtʼayäta. Ukatxa, kunatsa Diosan amtapaxa jaqinakatakixa wali wakiskiri uksa jukʼampirakiw yatiqäta. Kimsïri jaljanwa yatiqañäni kawkïrisa Diosan amtapaxa ukat kunjamsa phuqasirakini.